Όταν οι ανήσυχοι νέοι του ’60 λαμβάναμε συνείδηση του κόσμου και εισερχόμασταν στον οικονομικοκοινωνικό βίο, αλλά και στον στίβο των προσπαθειών και των αγώνων, ο Μάρκος Αυγέρης, αν και προχωρημένης ηλικίας, άρδευε ακόμη δυνατά όχι μόνο στους λειμώνες της πνευματικής μας ζωής αλλά και του κοινωνικοπολιτικού βίου ξεκινώντας από προχωρημένη αφετηρία, έχοντας πλούσια την γνώση που χάρισε στους ανθρώπους η διαδρομή αιώνων της ανθρώπινης κοινωνίας, με πίστη βουνό στην ελευθερία της σκέψης και των ιδεολογιών την διαλεκτική, που κατά την γνώμη του υπήρξε “το κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού πνεύματος στην κλασσική αρχαιότητα” και για το οποίο εργάστηκε με ζήλο να αναθερμανθεί στην παλαιά του κοιτίδα και να υψωθεί σε κανόνα δημιουργίας.
Ο Μάρκος Αυγέρης άρδευε δυνατά τους λειμώνες της πνευματικής μας ζωής, αλλά και του κοινωνικοπολιτικού βίου της Ελλάδος, από το ξεκίνημα του 20ου αιώνα όταν ήταν ακόμη νέος, άρδευε και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, άρδευε τα χρόνια της Κατοχής μετέχοντας στην Εθνική Αντίσταση από τις γραμμές του ΕΑΜ, άρδευε τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια των δεκαετιών του ’40, του ’50 και του ’60 έχοντας εκλεγεί και στην Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ, άρδευε μέχρι τα βαθιά του γηρατειά και τα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών μέχρι που τερματίστηκε ο βίος του στις 8 Ιουνίου 1973.
Ο Μάρκος Αυγέρης υπήρξε ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός και θεωρητικός της λογοτεχνίας και της τέχνης, υπήρξε όμως και γιατρός και με αυτή του την ιδιότητα έπραξε έργο πλούσιο για τον κόσμο του μόχθου, τον κόσμο των ταπεινών και καταφρονεμένων – σ’ αυτό το έργο του εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, μ’ αφορμή και την συμπλήρωση 40 χρόνων από τον θάνατό του, θα ήθελα να ρίξω λίγες αχτίδες φως, κυρίως επειδή τούτη η πλευρά της διαδρομής του βίου του Μάρκου Αυγέρη, δεν φαίνεται να απασχολεί το εργατικό κίνημα και την κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία.
Όσα παρακάτω καταχωρώ ανήκουν στον Ανδρέα Ζάκκα, Πρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής δια την Διεθνή Ύφεσιν και Ειρήνην (ΕΕΔΥΕ) – ο οποίος επί δεκαετίες ουσιωδώς υπηρέτησε τον κόσμο της εργασίας, τόσο σαν ανώτερος κρατικός λειτουργός όσο και σαν κοινωνικοπολιτικός παράγοντας – και αποτελούν την ομιλία του σε εκδήλωση τιμητική για τον Μάρκο Αυγέρη που είχε οργανώσει ο Σύλλογος “Φίλοι Γιάνη Κορδάτου” στις 28 Απριλίου 1966:
“Ευχαριστώ το Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως των Φίλων του αειμνήστου Γιάνη Κορδάτου για την ωραία πρωτοβουλία που είχε να οργανώση την σημερινήν μας συνεστίασιν, και για την ευκαιρίαν που μου δίδει να χαιρετίσω τον αγαπητόν μου φίλον Μάρκον Αυγέρην. Τον κορυφαίον αυτόν λογοτέχνην, στοχαστήν και κριτικόν που το έργον του δείχνει πως είναι μία από τις πιο άρτια επιπλωμένες κεφαλές του τόπου μας.
Με τον Μάρκον Αυγέρην ιδωθήκαμε για πρώτη φορά εις την Θεσσαλονίκην. Αφορμή ήταν το επαναστατικόν Κίνημα του 1916 που οργανώθηκε ύστερα από τις βαρειές παραβιάσεις τους Συντάγματος από μέρους του τότε Βασιλέως. Και αυτός και εγώ, όπως και πολλοί εκλεκτοί Έλληνες της εποχής εκείνης, ποθούσαμε να κυβερνάται και πάλιν η Ελλάδα δημοκρατικά. Και να βοηθήσουμε στην πραγματοποίηση της μεγάλης πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου που απέβλεπε στην απελευθέρωση όλων των υποδούλων Ελλήνων. Έκτοτε εφιλιωθήκαμε στενά και αδιατάρακτα.
Ο Μάρκος Αυγέρης, όπως όλοι ξέρετε εσπούδασε γιατρός. Εις τον Στρατόν τότε έφερε τον επίζηλο τίτλο του Ανθυπασπιστού του Υγειονομικού. Τον διετήρησε επί πολλά χρόνια, γιατί παρά τις λαμπρές σπουδές του εις την Ιατρικήν, δεν ηθέλησε να επιζητήση την άδειαν ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος. Στα 1922, αρκετούς μήνας προ της στρατιωτικής Καταστροφής της Μικράς Ασίας, υπηρετούσε ως στρατιωτικός ιατρός εις το τότε δημιουργηθέν εις την Μακρόνησον Λοιμοκαθαρτήριον, όπου υπεβάλλοντο εις πολυήμερον καραντίναν οι εισερχόμενοι εις την Ελλάδα. Αυτοί ήσαν πολλοί. Αρκετές χώρες απ’ όπου ήρχοντο ήσαν πολύ ύποπτες δια πανώλη και εξανθηματικόν τύφον, την εκκόλαψιν του οποίου πολύ υποβοηθούσε ο εις Μακρόνησον συνωστισμός. Όπως βλέπετε ο Αυγέρης ήταν ο πρώτος Μακρονησιώτης, μέσα δε στον κίνδυνο της μολύνσεως και υπό συνθήκας διαβιώσεως υποτυπώδεις. Και εκεί τον βρήκε η στρατιωτική Καταστροφή [της Μικράς Ασίας]. Υπό τας κακάς ψυχολογικάς και βιοτικάς συνθήκας που σας είπα, ο απόψε τιμώμενος παρακολουθούσε τα καράβια που ερχόντουσαν από την Μικράν Ασίαν φορτωμένα από καταταλαιπωρημένους στρατιώτες και πρόσφυγες. Αυτό το θέαμα ήταν μεγάλη δοκιμασία δια τον Μάρκον Αυγέρην. Συνετέλεσε πολύ να διαμορφωθή σ’ αυτόν με γοργόν ρυθμόν η πεποίθησις ότι οι λαοί τίποτε δεν έχουν να κερδίσουν με τον πόλεμον, ακόμη και για τις δίκαιες εθνικές διεκδικήσεις των. Η Μικρασιατική Καταστροφή εστερέωσε επίσης στην συνείδηση του Αυγέρη την πάντοτε υπάρχουσα απέχθειά του για την αποικιοκρατία. Γιατί όλες οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, που έφευγαν την μανία των Τούρκων, έβλεπαν τα πολλά και μεγάλα καράβια των τότε Μεγάλων Δυνάμεων να τους αρνούνται καταφύγιο.
Στο τέλος του 1926, ως Διευθυντής κατά την εποχή εκείνη Εργασίας και Κοινωνικής Προνοίας στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, εισηγήθηκα να συσταθή ειδική Υπηρεσία Επαγγελματικής Υγιεινής. Πιστεύοντας ότι τα καθήκοντα αυτά θα έπρεπε να τ’ αναλάβη όχι μόνο γιατρός, αλλά και κοινωνιολόγος, διακρινόμενος δε δια την ανθρωπιά του, παρεκάλεσα τον Μάρκον Αυγέρην, που συνεκέντρωνε όλα αυτά τα προσόντα και ιδιότητες, να δεχθή την θέσιν του Επιθεωρητού Επαγγελματικής Υγιεινής. Εδέχθη και άσκησε τα καθήκοντά του επί 20 ολόκληρα χρόνια. Δεν πρόκειται εδώ να λεχθή εάν και τι ωφελήθηκε ο μισθωτός κόσμος από την δράσιν της Υπηρεσίας αυτής και γενικά των Υπηρεσιών Κοινωνικής Πολιτικής. Οσονδήποτε και αν ήτο ζωηρά η πρόθεσις να κάνουν ο διευθύνων και οι υπηρετούντες εις τας Υπηρεσίας αυτάς το καλύτερον, δεν πρέπει να λησμονήται ότι αι Κυβερνήσεις ήσαν αστικαί και μάλιστα καθυστερημένου ακόμη αστικού καθεστώτος.
Το μακροχρόνιο όμως πέρασμα του Μάρκου Αυγέρη από τις Υπηρεσίες αυτές τον έφερε σε άμεσο και στενή επικοινωνία με την τάξιν των μισθωτών. Του έδωκε την ευκαιρίαν να γνωρίση τις ανάγκες και τους πόθους των πολυαρίθμων ανθρώπων του καθημερινού μόχθου και την κατά κανόνα απροθυμίαν των κυβερνώντων να ικανοποιούν αυτές. Και η συνέπεια ήταν να τον κάνουν ν’ αφιερωθή σταθερά και θαρραλέα στο να υπηρετή φωτισμένα και με πάθος τα υψηλότερα ιδανικά της Ελευθερίας, της Ειρήνης και της ολοένα και μεγαλύτερης Κοινωνικής Προόδου. Αυτός ο πολύτιμος πλουτισμός της συνειδήσεως του Μάρκου Αυγέρη αποδείχθηκε πολύ ωφέλιμος με την προοδευτική εξέλιξη της πνευματικής μας ζωής, γιατί αυτό είναι επί χρόνια τώρα το κυριώτερο μέλημα του αγαπητού μας φίλου, που τιμούμε δίκαια απόψε και που αξίζει να τιμούμε πάντα.
Τελειώνω, κυρίες και κύριοι, την ομιλία μου εκφράζοντας σ’ αυτόν μεν τις καλύτερες ευχές μας για μακροημέρευση και υγεία, σε σας δε τις ευχαριστίες μου γιατί είχατε την υπομονή να με ακούσετε”.
Τώρα οφείλω εδώ να σημειώσω πως η εκδήλωση αυτή για τον Μάρκο Αυγέρη είχε πραγματοποιηθεί στην κατάμεστη αίθουσα του ξενοδοχείου “Εσπέρια” της οδού Σταδίου των Αθηνών, όπου προσήλθαν λογοτέχνες, επιστήμονες, πολιτικοί, φίλοι των γραμμάτων, για να τιμήσουν τον μεγαλύτερο εν ζωή τότε κριτικό, μα και τον θαρραλέο αγωνιστή και ακαταπόνητο μαχητή των λαϊκών ελευθεριών.
Εκτός από τον Ανδρέα Ζάκκα σ’ αυτή την εκδήλωση μίλησαν ο Κώστας Βάρναλης, ο Δημήτρης Φωτιάδης, κά. – χαιρετισμούς δε έστειλαν ο Γιώργος Φτέρης και ο Λέων Κουκούλας – τα όσα παραπάνω καταχώρησα άντλησα από το καλό περιοδικό “Πολιτική-Οικονομική Έρευνα” (Αριθ. τεύχους 113, Μάιος 1966) του εξαιρετικού Γιάννη Βιστάκη, ο οποίος σαν Πρόεδρος του Συλλόγου “Φίλοι Γιάνη Κορδάτου” είχε μιλήσει πρώτος.
Μετά τις ομιλίες και τους χαιρετισμούς, η μεγάλη μας τραγωδός Ασπασία Παπαθανασίου απάγγειλε τον “Οδηγητή” του Κώστα Βάρναλη και ο Γιώργος Μετσόλης το ποίημα του Μάρκου Αυγέρη “Βάβω η Τασιά”.
Η βραδιά έκλεισε με την αντιφώνηση του Μάρκου Αυγέρη.
Κώστας Π. Παντελόγλου
Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2013
