Το Εργοστάσιο Λιπασμάτων στην Ακτή Δραπετσώνας κατά τους χρόνους της Γερμανικής Κατοχής και τον πρώτο καιρό μετά την Απελευθέρωση, ιδιαίτερα το 1946 που λειτούργησε με πρωτοβουλία των εργαζόμενων .2
Περνώ σήμερα στην καταχώρηση του δεύτερου μέρους του γράμματος του οποίου χτες καταχώρησα το πρώτο μέρος:
“Μετά την Βάρκιζα είναι περιττό να γράψω τι πογκρόμ επακολούθησε. Η τότε Κυβέρνηση Σοφούλη πιεζόμενη από έλλειψη λιπασμάτων, υαλοπινάκων, κλπ. προϊόντων, με πρόταση του τότε Υπουργού Εφοδιασμού Παππά επίταξε το Εργοστάσιο και επανέφερε τους απολυθέντες. Για την επιτυχία της επίταξης σε συνεννόηση με την Εργοστασιακή Επιτροπή ο Υπουργός δέχθηκε οι εργαζόμενοι να εκλέξουν τον Διευθυντή και Επιτροπή να καθορίζει τον τρόπο πληρωμής των εργαζομένων. Φθάνει το Εργοστάσιο να μην πέσει έξω. Η συμφωνία έγινε στις 8 Γενάρη 1946. Η (Εργοστασιακή) Επιτροπή μίλησε στους εργαζόμενους, ότι πρέπει να τους δείξουμε τι είμαστε ικανοί να επιτύχουμε όταν μας δώσουν την πρωτοβουλία.
Σκοπός πρώτος να αυξηθεί η παραγωγικότητα χωρίς με αυτό να ξεζουμιστεί ο εργάτης, δεύτερο, τάξη και ομόνοια.
Αμέσως ζητήσαμε να γίνει μια γέφυρα από τον μώλο του Εργοστασίου μέχρι τις αποθήκες για να ξεφορτώνει το βαπόρι γρήγορα και να μεταφέρεται το φοσφάτ στις αποθήκες με βαγονάκια. Αγγλική εταιρεία μας ζήτησε 600 εκατομμύρια να την ετοιμάσει σε 6 μήνες, προσωρινή διάρκεια 5 ετών. Αρνηθήκαμε και ανέλαβαν να την κατασκευάσουν οι μηχανικοί του Εργοστασίου. Και οι Έλληνες τεχνίτες του Εργοστασίου πέτυχαν το θαύμα να την κατασκευάσουν σε 28 μέρες και να στοιχίσει 150 εκατομμύρια αντί 600 και να υπάρχει μέχρι σήμερα (1983). Στο μεταξύ σ’ όλα τα τμήματα του Εργοστασίου με συνειδητή άμιλλα έφθασε η παραγωγικότητα σε μεγάλα ύψη. Ανάλογα ανέβηκαν και οι αποδοχές των εργαζομένων και έτσι όλος ο αντιδραστικός Τύπος με πηχυαίους τίτλους έγραφε: “Μέσα σε μια νύχτα οι χαμάληδες των Λιπασμάτων παίρνουν μεροκάματο 250 χιλιάδες, όσο παίρνει ο Διευθυντής του Υπουργείου σε ένα μήνα. Πού πάμε; Διαλύουν το Εργοστάσιο”. Εννοείται τις απαντήσεις της Εργοστασιακής Επιτροπής δεν τις δημοσίευαν.
Τον Μάρτη 1946 ήταν να γίνει το 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ και κινδύνευε να ματαιωθεί γιατί δεν υπήρχαν τα χρήματα, 100 εκατομμύρια δραχμές. Η αλησμόνητη Χρύσα Χατζηβασιλείου μας ζήτησε να κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να βρούμε τα χρήματα. Η Εργοστασιακή Επιτροπή απευθύνθηκε στους εργαζόμενους του Εργοστασίου, οι οποίοι με χαρά αποφάσισαν να δουλέψουν μια Κυριακή για το Συνέδριο. Το τι έγινε αυτή την Κυριακή είναι αδύνατο να περιγραφεί. Με γέλιο, με χαρά, με τραγούδια, με πειράγματα όλοι πέσανε με τα μούτρα στην δουλειά. Θα τους πνίξουμε στα λεφτά, το Συνέδριο θα γίνει. Θα στείλουμε τους εργατοπατέρες στην σύνταξη και πραγματικά η παραγωγή ξεπέρασε το ποσό που χρειαζότανε και το 8ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ έγινε.
Λησμόνησα να γράψω ότι όχι μόνο οι αποδοχές μας ήταν μεγάλες, αλλά και τα προϊόντα τα πουλούσαμε 30% φθηνότερα από προηγούμενα.
Έγιναν οι εκλογές (της 31ης Μαρτίου 1946) και η επίταξη ήρθη την 1/7/1946 και επακολούθησε νέο πογκρόμ στο Εργοστάσιο, γιατί οι αποθήκες όλες ήταν γεμάτες εμπόρευμα για πολλούς μήνες και δεν φοβούνταν την απεργία”.
Και τώρα αυτά που οφείλω να γράψω εγώ γι’ αυτό το γράμμα: Το γράμμα το έστειλε στην εφημερίδα “Η Αυγή” προς δημοσίευση ο Σπύρος Ζερβός, Γενικός Γραμματέας της Εργοστασιακής Επιτροπής του Εργοστασίου Λιπασμάτων Δραπετσώνας στο διάστημα της Γερμανικής Κατοχής. Αφορμή υπήρξε η μη αναφορά της περίπτωσης αυτής σε εκδήλωση για την αυτοδιοίκηση και αυτοδιαχείριση που πραγματοποιήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1982 στο Αιγάλεω με ομιλητές τον Κώστα Φιλίνη, τον Παναγιώτη Παπαγιάννη και την Άννυ Βρυχέα, εκδήλωση την οποία είχε παρακολουθήσει και ο Σπύρος Ζερβός.
“Στο τέλος της εκδήλωσης – σημείωνε στην αρχή του γράμματός του ο Σπύρος Ζερβός – ρώτησα τον σ. Φιλίνη γιατί οι ομιλητές για παραδείγματα αυτοδιοίκησης και αυτοδιαχείρισης αναφέρονταν σε ξένες χώρες και δεν ανέφεραν καθόλου το Εργοστάσιο Λιπασμάτων Δραπετσώνας όταν τον Γενάρη του 1946 έγινε επίταξη από την τότε Κυβέρνηση Σοφούλη και το ανέλαβαν οι εργαζόμενοι, την στιγμή μάλιστα που ο αείμνηστος Γιάννης Φιλίνης (χημικός μηχανικός), ο εξαιρετικός αυτός επιστήμονας και αγωνιστής, εργαζόμενος στο Εργοστάσιο βοήθησε σημαντικά για την επιτυχία της αυτοδιοίκησης και αυτοδιαχείρισης. Ο σ. Φιλίνης μου απάντησε: “Θυμάμαι για τα Λιπάσματα, δεν γνωρίζω όμως λεπτομέρειες. Σεις που γνωρίζετε έπρεπε να σηκωθείτε να μιλήσετε ή να τα γράψετε στην Αυγή”.
Εδώ δεν θέλω να σχολιάσω την παράλειψη της εκδήλωσης και την απάντηση του Κώστα Φιλίνη στον Σπύρο Ζερβό, θέλω μόνο να σημειώσω ότι θεωρώ την περίπτωση αυτή του Εργοστασίου των Λιπασμάτων της Δραπετσώνας ως ανήκουσα στο θησαυροφυλάκιο των προσπαθειών και των αγώνων για την αντικατάσταση του υπάρχοντος καθεστώτος από εκείνο της δημιουργικής, παραγωγικής, αυτοδιοικούμενης Ελλάδος. Και να προσθέσω πως το γράμμα του Σπύρου Ζερβού, που φιλοξένησα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” αυτές τις δυο μέρες, έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα “Η Αυγή” στις 11 Φεβρουαρίου 1983.
Κώστας Π. Παντελόγλου
30 Οκτωβρίου 2013
