Μικρασιατικής καταγωγής και από την μεριά της μητέρας μου (Σμύρνη) και από την μεριά του πατέρα μου (Κωνσταντινούπολη), γέννημα θρέμμα της Μικρασιατοπροσφυγούπολης της Νέας Φιλαδέλφειας, είπα να εγκαινιάσω κι’ άλλη μια στήλη στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας», τις «Μικρασιατικές Σελίδες» – περιεχόμενο της νέας αυτής στήλης πρόσωπα και πράγματα της Μικρασίας όχι μόνο μερικές δεκαετίες πριν την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, αλλά σ’ όλη την τρισχιλιόχρονη διαδρομή του Ελληνισμού στα χώματά της.
Ξεκινώ με μια αναφορά σε 4 Ελληνικές εφημερίδες των Βουρλών – όσα αμέσως παρακάτω καταχωρώ τα άντλησα από γράμμα διακεκριμένου Βουρλιώτη (που πολλά έχει προσφέρει στην Μικρασιατική Γραμματολογία), το οποίο δημοσιεύθηκε σε πρωινή εφημερίδα των Αθηνών προπολεμικά.
«… στα Βουρλά … υπήρχε τυπογραφείο από το 1908 και εξεδόθησαν τέσσαρες Ελληνικές εφημερίδες. Το «Σύνταγμα», «Αι Κλαζομεναί», «Η Σφήκα» και η «Γεωργική Πρόοδος». Οι δύο πρώτες ετυπώνοντο πάντοτε στο τυπογραφείο του Κωστή Φουρούλη, που ήτο και ο εκδότης και ιδιοκτήτης των εφημερίδων αυτών ∙ η «Σφήκα» και η «Γεωργική Πρόοδος» ετυπώνοντο άλλοτε στο τυπογραφείο αυτό και άλλοτε σε τυπογραφεία της Σμύρνης.
«Το Σύνταγμα» – πατριωτική εφημερίς της Ερυθραίας Χερσονήσου – βγήκε περί τα τέλη του 1908 από τον Κωστή Φουρούλη, ένα φλογερό, δραστήριο και ευφυέστατο Βουρλιώτη, που είχεν αρχίσει την σταδιοδρομία του ως γραμματέας και επίσημος διερμηνεύς του αειμνήστου Μητροπολίτου Εφέσσου Ιωακείμ Ευθυβούλη. Όταν απεσύρθη από την σημαντική αυτή θέσι γύρισε στην γενέτειρά του, ίδρυσε δικό του τυπογραφείο, εξέδωσε τις εφημερίδες του, έδρασε ως τα τελευταία χρόνια ως Δημογέρων και γενικώς ως Κοινοτικός και Εθνικός παράγων στην πρώτη γραμμή. Υπήρξε και Δήμαρχος ακόμη των Βρυούλων κατά την περίοδο 1909-1910. Έπεσε θύμα των γεγονότων του φθινοπώρου του 1922. Το «Σύνταγμα» έβγαινε στην αρχή δυο και τρεις φορές την εβδομάδα (Κυριακή, Τρίτη ή Τετάρτη και Παρασκευή). Από τα τέλη του 1909 έβγαινε μονάχα μια φορά την εβδομάδα, κάθε Κυριακή, και από το 1911 κάθε Παρασκευή, σε σχήμα τεσσάρων σελίδων 0,40 x 0,70. Η έκδοσίς του σταμάτησε κατά τα τέλη του 1912.
Αι «Κλαζομεναί» εξεδόθησαν ως εβδομαδιαία εφημερίδα από τον Φουρούλη σε μια περίοδο που είχε παυθή το «Σύνταγμα» για να το αναπληρώσει. Σαν ξαναβγήκε το «Σύνταγμα», αι «Κλαζομεναί» εξεδίδοντο πια κατά αραιά χρονικά διαστήματα, ένα είδος εγκυκλοπαιδικό και λίγο λογοτεχνικό περιοδικό. Σε μιαν άλλη περίοδο, αλλά για πολύ λίγα φύλλα, αναπλήρωσε και την γεωργική εφημερίδα του Γεωργικού Αδελφάτου.
Η «Σφήκα», εφημερίδα κι’ αυτή Βουρλιώτικη …
«Έδρα μας είναι τα Βουρλά
κι’ έχομε σχέδια μουρλά»
έγραφε κάτω από τον τίτλο της. Ήτο σατυρική εβδομαδιαία εφημερίδα, έμμετρη, όπως ακριβώς ο «Ρωμηός» του Σουρή. Συντάκτης και εκδότης ο «Τοξότης», ο περίφημος για την ποικίλη του δράσι γιατρός Γεώργιος Ηλιάδης, που είχε εγκατασταθή από την Σμύρνη στα Βουρλά κατά το 1906. Ο στίχος του Ηλιάδη πιθανόν να μην είχε την καλλιτεχνική λεπτότητα των Επτανησίων σατυρικών του Άβλιχου και του Λασκαράτου ∙ ήτο πάντως ζωηρός και εκφραστικότατος, με πρότυπο άλλως τε τον στίχο του Σουρή. Κατά τον Περικλή και τον Φασουλή του Σουρή ο ποιητικός διάλογος του Τοξότη είχε πρόσωπα τον Πασχάλη και
τον Αλή. Ο «Τοξότης» και στον «Κόπανο» και στην «Σφήκα» του διαβάζονταν με μεγάλη ευχαρίστησι σπό τον Ελληνισμό της Ανατολής. Κι’ αφού γίνεται λόγος για την πνευματική παραγωγή του Ηλιάδη, ας προστεθή ότι έγραψε μια σμυρναϊκή επιθεώρησι τα «Σμυρνέικα» με μουσική του κ. Μυλωνάρη που παίχτηκε κατά το 1911 στην Σμύρνη από τον θίασο της κ. Μελπομένης Κολυβά, και μερικά διηγήματα στην «Ανατολή» του κ. Άγγελου Σημηριώτη με το ψευδώνυμο Σάββας Τοξότης. Ο Ηλιάδης πέθανε κατά το 1916 ως αρχίατρος του τουρκικού στρατού. Η «Σφήκα» εβάσταξε ένα χρόνο περίπου ή για την ακρίβεια έκλεισε τον ένα χρόνο κι’ είχε μπει και στον δεύτερο όταν σταμάτησε. Κυκλοφορούσε όχι βέβαια μονάχα στα Βουρλά, αλλά και στην Σμύρνη και σ’ άλλες πόλεις της Ανατολής και στην (Κωνσταντινού)Πολη.
Η «Γεωργική Πρόοδος» ήτο εβδομαδιαία αγροτική εφημερίδα όργανο του Γεωργικού Αδελφάτου των Βουρλών, που είχε ιδρύσει κι’ ήταν Πρόεδρος ο ίδιος ο γιατρός ο Ηλιάδης.
Η εφημερίδα αυτή κυκλοφόρησε περίπου ένα χρόνο κατά το 1911-1912. Ένα αξιοσημείωτο και σημαντικό για την εποχή εκείνη χαρακτηριστικό υπήρξε πως γράφονταν ολόκληρη σχεδόν σε μια στρωτή δημοτική. Τακτικοί συνεργάτες ήσαν, εκτός από τον Ηλιάδη, ο Ιωάννης Γαρύφαλλος Καθηγητής τότε της Αναξαγορείου Σχολής, ο Γενιδουνιάς Διευθυντής της Γεωργίας του Βιλαετίου Σμύρνης-Αϊδίνι και άλλοι. Η «Γεωργική Πρόοδος» βγήκε με σκοπό, που ήτο άλλως τε και ο σκοπός της ιδρύσεως του Γεωργικού Αδελφάτου Βουρλών, να αντιδράση εναντίον της μονοκαλλιεργείας και να διδάξη μεθόδους πιο επιστημονικής καλλιεργείας της αμπέλου».
Μένει τώρα να συμπληρώσω ότι όσα παραπάνω καταχώρησα τα άντλησα από γράμμα που ο Βουρλιώτης (και Ιωνιώτης μετά την Μικρασιατική Καταστροφή) Νίκος Ε. Μηλιώρης είχε στείλει στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα», γράμμα που δημοσιεύθηκε στις 31 Αυγούστου 1939. Ο Νίκος Ε. Μηλιώρης είχε ισχυρούς δεσμούς με την πόλη μας, την Νέα Φιλαδέλφεια.
Κώστας Π. Παντελόγλου
Τρίτη 5 Νοεμβρίου 2013
