Ο Βασίλης Εφραιμίδης ήταν Φιλαδελφειώτης κι αυτός, φίλος του πατέρα μου, γεννημένος κι αυτός στις αλησμόνητες πατρίδες. Ήταν όμως και δικός μου φίλος, με είχε γνωρίσει στον Βασίλη όχι ο πατέρας μου, έτσι τόφερε η ζωή, μα η Κατίνα Μαμέλη τότε που αυτός ήταν βουλευτής της ΕΔΑ – μόλις είχα τελειώσει το Γυμνάσιο της Νέας Φιλαδέλφειας και είχα μπει με εισαγωγικές εξετάσεις στην Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου – μα γι’ αυτά θα μιλήσω ίσως καμμιάν άλλη φορά στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, τώρα γι’ άλλο λόγο θυμήθηκα τον Βασίλη Εφραιμίδη.
Το 1992 μ’ αφορμή την συμπλήρωση 70 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή κλήθηκε από απογευματινή εφημερίδα των Αθηνών να απαντήσει στο αν του τίτλου του σημερινού γραφτού στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” – ήταν τότε ο Βασίλης Εφραιμίδης ευρωβουλευτής του κομμουνιστικού κόμματος και ιδού τι απάντησε:
“Προσεγγίζω το “φανταστικό” ερώτημα “εάν δεν είχε συμβεί η Μικρασιατική Καταστροφή” με την τοποθέτηση ότι η Μικρασιατική Καταστροφή μπορούσε να μην γινόταν.
Και τότε δεν “φαντάζομαι” – αλλά υποστηρίζω:
- Πρώτον, ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας θα συνέχιζε την έντονη οικονομική, εμπορική πολιτιστική παρουσία και άνθισή του στον Μικρασιατικό χώρο. Σε ορισμένες μάλιστα περιοχές του, όπως στην Ιωνία, στον Πόντο δεν αποκλείεται να αποκτούσε καθεστώς προχωρημένης αυτονομίας.
- Δεύτερον, ο Ελλαδικός Ελληνισμός αντί να υποστεί τις βαρύτατες θυσίες σε αίμα και υλικούς πόρους, θα προχωρούσε στην ανάπτυξη την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική, στην αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας στα Βαλκάνια και ευρύτερα. Στην εξέλιξη αυτή, η θετική συμβολή του Μικρασιατικού Ελληνισμού θα ήταν ασύγκριτα πολλαπλάσια από εκείνη που είχε π.χ. ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός.
Η άποψη ότι η Μικρασιατική Καταστροφή μπορούσε να αποτραπεί δεν υπονοεί έκβαση του πολέμου υπέρ της Ελλάδας. Κάτι τέτοιο με την πιο στοιχειώδη εκτίμηση του συσχετισμού των δυνάμεων και του χαρακτήρα της σύγκρουσης, αποκλειόταν. Αποτρέψιμος όμως ήταν ο πόλεμος και η τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής, που είχαν εγγενείς ελλαδικές αλλά και αποφασιστικές εξωελληνικές αιτίες.
Στον περιορισμένο χώρο αυτής της συνέντευξης, χωρίς καμιά διάθεση “αυθεντίας”, σημειώνω:
- Το μακρόχρονο, επίμονο “λίκνισμα” του Ελληνικού λαού με τα ανεδαφικά οράματα και παροράματα “της Μεγάλης Ιδέας – τα σύστοιχα της Ψωροκώσταινας”.
- Τους Βενιζελισμούς και Αντιβενιζελισμούς που προκάλεσαν την διχοστασία, την εμφύλια σύγκρουση του Ελληνικού λαού.
- Την εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο με αφετηρία την μισθοφορική συμμετοχή στην επιχείρηση της Ουκρανίας, την συνέχεια και επέκταση με τον τυχοδιωκτισμό της Μικρασιατικής εκστρατείας από τα παράλια της Ιωνίας μέχρι τον Σαγγάριο, την Αλμυρά Έρημο, την αναπόφευκτη ήττα και καταστροφή.
Αυτά δεν ήταν μοιραία. Ήταν ρεαλιστικό να αποφευχθούν. Η Ελλάδα όμως της εποχής εκείνης, οι κυρίαρχες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις ήταν πιασμένες στο δόκανο του Αγγλογαλλικού και Καϊζερικού ιμπεριαλισμού. Τα συμφέροντα αυτού του διδύμου εξυπηρέτησαν με την ψευδαίσθηση για κάποια ανταλλάγματα”.
Μένει τώρα να σημειώσω πως η απογευματινή εφημερίδα των Αθηνών στην οποία δημοσιεύθηκε η απάντηση του δικού μας Βασίλη Εφραιμίδη στο αν του τίτλου του σημερινού γραφτού ήταν “Τα Νέα” (Τρίτη 4 Αυγούστου 1992), το ρεπορτάζ δε ήταν του πρόωρα χαμένου καλού δημοσιογράφου Γιάννη Ε. Διακογιάννη.
Κώστας Π. Παντελόγλου
