Υποσχέθηκα χθες ότι σήμερα στο δεύτερο μέρος αυτού του γραφτού μου θα σημειώσω εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, μερικά έστω βιβλία που τυπωθήκανε μέσα στην Γερμανική Κατοχή και αναφέρει στο κείμενό του (στην “Επιθεώρηση Τέχνης’, Τεύχος 87-88, Μάρτιος Απρίλιος 1962) ο Χρυσόστομος Γάνιαρης (όπως τα αναφέρει).
Επί το έργον λοιπόν, χωρίς χάσιμο χρόνου:
“1) Ποιητικά:
Του Νικηφόρου Βρεττάκου “Ηρωική Συμφωνία” που γράφτηκε, όπως αναφέρεται μέσα, “όταν ο Ναζισμός έχανε κάθε ελπίδα στον κυματοθραύστη του Στάλινγκραντ” και κυκλοφόρησε αρκετόν καιρό σε χειρόγραφο. Του Νίκου Γκάτσου “Αμοργός” ελεύθεροι στίχοι που έκαμαν εντύπωση. … Νίκου Εγγονόπουλου “Επτά Ποιήματα” και “Μπολιβάρ” με ζωγραφική προμετωπίδα του ίδιου, ελεύθεροι στίχοι με συμβολικό ηρωικό περιεχόμενο. Του Οδυσσέα Ελύτη “Ήλιος ο Πρώτος” με προμετωπίδα του Γιάννη Τσαρούχη, ελεύθεροι στίχοι που στέριωσαν την θέση του μέσα στους πρώτους νέους ποιητές μας. Του Δημήτρη Λαγού “Ανάμεσα Ναι και Όχι” με 5 ζωγραφικά σχεδιάσματα του Πάνου Βαλσαμάκη (τουφεκίστηκε μαζί με άλλους αξιωματικούς του Ναυτικού στα 1945). … Του Λάμπη Χρονόπουλου “Τ’ άστρο του χειμώνα” σ’ ελεύθερο στίχο, με εικόνες και πλουμίδια του Φώτη Κόντογλου. Εδώ ταιριάζει ν’ αναφέρουμε και την “Γυναίκα της Ζάκυνθος” του Σολωμού, φροντισμένη από τον Λίνο Πολίτη Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που εκτός από την γενικώτερη σημασία της παρουσίαζε και πολλήν επικαιρότητα. … Βασίλη Ρώτα “Παιδιάτικα τραγούδια”. Άγγελου Σικελιανού “Αντίδωρο” επιλογή από τα λυρικά του. …
2) Διηγήματα και μυθιστορήματα:
Της Έλλης Αλεξίου “Λούμπεν”. … Τάσου Αθανασιάδη “Θαλασσινοί Προσκυνητές”. Ηλία Βενέζη “Αιγαίο” διηγήματα με σχέδια Γιώργη Βακαλό. Η “Αιολική γη” με πλουμίδια του Κ. Γραμματόπουλου και η “Γαλήνη” σε δεύτερη έκδοση. Της Ειρήνης Γαλανού “Κόντρα στον άνεμο” μυθιστόρημα που διαβάστηκε πολύ. … Του Θράσου Καστανάκη “Τον καιρό της Ειρήνης”, “Η φάρσα της νιότης” και “Επιλογή” με δέκα διηγήματα στολισμένα με ξυλογραφίες και πλουμίδια του Κ. Γραμματόπουλου. Του Φώτη Κόντογλου ο “Πέδρο Καζάς” ανατύπωση. … Του Καραγάτση “Το χαμένο νησί”, “Νυχτερινή ιστορία”, “Ο τρελλός με τα κουδούνια”, “Το Μπουρίνι”, “Λειτουργία σε λα ύφεσις” με ξυλογραφίες της Λουκίας Μαγγιώρου και “Ο Κοτζαμπάσης του Καστρόπυργου” (από την τριλογία του “Ο κόσμος που πεθαίνει”) που εξαντλήθηκε αμέσως. Του ιδίου ξανατυπωθήκανε στο ίδιο διάστημα “Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν”, η “Χίμαιρα”, η “Λιτανεία των ασεβών” και το “Συναξάρι των Αμαρτωλών”. … Του Κοσμά Πολίτη “Τρεις Γυναίκες” και β’ έκδοση του “Ερόικα” και του “Λεμονόδασος”. Του Παντελή Πρεβελάκη “Το χρονικό μιας Πολιτείας”, β’ έκδοση. … Του Κώστα Σούκα “Θάλασσα” που διαβάστηκε πολύ. … Του Άγγελου Τερζ΄κη “Του έρωτα και του θανάτου” 10 διηγήματα και “Στοργή” νουβέλα. … Άλκη Τροπαιάτη “Ήρωες”¨. Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη “Το παραμύθι του Ολύμπου”. … Και τα ευθυμογραφήματα του Δημήτρη Ψαθά “Η Θέμις έχει νεύρα” και “Ορκίζομαι να είπω την αλήθειαν”.
3) Ιστορικά και Βιογραφικά:
Τάσου Αθανασιάδη “Ταξίδι στην Μοναξιά”, χρονικό απ’ την ζωή του Καποδίστρια. Γιάννη Βλαχογιάννη “Ενθυμήματα Στρατιωτικά” ο τρίτος τόμος των απομνημονευμάτων του αγωνιστή του 1821 Ν. Κασομούλη. … Φώτη Κόντογλου “Φημισμένοι άντρες και λησμονημένοι” και “Ιστορίες και περιστατικά του παλιού καιρού”. Γιώργη Λαμπρινού “Μορφές του Εικοσιένα” που εξαντλήθηκε αμέσως και ξανατυπώθηκε. … Κλέωνος Παράσχου “Εμμανουήλ Ροΐδης” η ζωή, το έργο και η εποχή του. Και του Παντελή Πρεβελάκη δύο καλλιτεχνικώτατες εκδόσεις παρά τις δυσκολίες της εποχής: “Θεοτοκόπουλος” (τα βιογραφικά) και “Ο Γκρέκο στην Ρώμη” με ξυλογραφίες του Γιάννη Κεφαλληνού και 72 ολοσέλιδες εικόνες.
4) Δοκίμια, Κριτικές και Μελέτες:
Γιώργη Βαλέτα “Ο Τραυλαντώνης κριτικός”, “Ο πρώτος και ο πεζός Μαλακάσης”, “Νέα Σολωμικά”, “Μανουήλ Γεδεών”, “Θεόδωρος Αλκαίος ο βάρδος και ο καπετάνιος του Εικοσιένα”. Πέλου Κατσέλη “Γύρω απ’ το Θέατρο”. … Ιωάννη Θ. Κακριδή “Ερμηνευτικά σχόλια στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη”, κά. … Γιάνη Κορδάτου “Ιστορία του γλωσσικού μας ζητήματος”. … Θ. Μουστοξύδη “Τρεις Μελέτες” για την μόδα, τον κινηματογράφο και την Ζαν ντ’ Αρκ. … Γιάννη Χατζίνη “Τρεις Σταθμοί’ Ψυχάρης Παλαμάς Παπαδιαμάντης. …
5) Ταξίδια, Λαογραφία, Θέατρο:
Νίκου Καζαντζάκη “Ιαπωνία-Κίνα”. … Κώστα Ουράνη “Σινά, το Θεοβάδιστον Όρος”. … Νίκης Πέρδικα “Σκύρος” τόμος β’ με πλουσιώτατη διακόσμηση της Δίδος Μ. Καλλάρη. … Αλέκου Λιδωρίκη “Ένας ιππότης στον καιρό μας”. … Βασίλη Ρώτα “Το πιάνο” κωμωδία για κούκλες. Δημήτρη Ψαθά “Ο Εαυτούλης μου” κωμωδία.
6) Μεταφράσεις:
… Θερβάντες “Δον Κιχώτης” μετάφραση από τα ισπανικά του Κ. Καρθαίου. … Ίρβιν Στόουν “Η ζωή ενός ανθρώπου” (Βαν Γκογκ) … “Σελίδες από την ζωή της Παλιάς Γενιτσαρικής Τουρκίας” αποσπάσματα από τις περιηγήσεις του Εβλιά Τσελεμπή (στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στον 16ο αιώνα με πλήθος σπανιώτατες και ωραιότατες εικόνες και μινιατούρες της εποχής) διαλεγμένα και εξηγημένα αναλυτικά από τον Α.Α. Πάλλη. Τέλος, του Ράινερ Μαρία Ρίλκε “Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή” μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη που διαβάστηκαν πολύ. …”
Στο σημείο αυτό τελειώνει η από μέρους μου σημείωση στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” μερικών μόνο βιβλίων που τυπωθήκανε μέσα στην Γερμανική Κατοχή, απ’ όσα ανέφερε και όπως τα ανέφερε ο Χρυσόστομος Γανιάρης στο κείμενό του στην “Επιθεώρηση Τέχνης” (Τεύχος 87-88, Μάρτιος Απρίλιος 1962. Θέλω τώρα να καταχωρήσω εδώ και κάτι από τον επίλογο του κειμένου αυτού του Χρυσόστομου Γανιάρη:
“Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παραλείψαμε να αναφέρομε όσα τυπώθηκαν στις Επαρχίες και όσα δεν έπεσαν στην αντίληψή μας ή λησμονήσαμε. Εκείνο όμως που αξίζει να τονιστεί είναι ότι η βιβλιοπωλική και η φιλοαναγνωστική κίνηση που παρουσιάστηκε στην πολεμική εποχή, συνεχίστηκε και αυξήθηκε στην Κατοχή, εξαιτίας όπως είπαμε των τότε συνθηκών … και της αναζωπύρωσης του πατριωτικού αισθήματος, αλλά και όσο πλήθαινε και θέριεβε η Αντίσταση και ζύγωνε η Απελευθέρωση τόσο αύξαινε και η εκδοτική κίνηση…”
Και ακόμη ότι ο αναφερόμενος παραπάνω Τάσος Αθανασιάδης, με την συγγραφική του επίδοση την τυπωμένη μέσα στην Γερμανική Κατοχή όπως είναι σημειωμένη, είναι ο δικός μας Τάσος Αθανασιάδης, ο Φιλαδελφειώτης Τάσος Αθανασιάδης με την ραγδαία εξέλιξη ως συγγραφέας τα μεταπολεμικά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χρόνια.
Κώστας Π. Παντελόγλου
