Μια εκδήλωση θα λάβει χώρα την Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2013, στις 7.30 μμ., στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Νέας Ιωνίας (Πατριάρχου Ιωακείμ 4), για τον Νίκο Ε. Μηλιώρη, τον πνευματικό άνθρωπο που έζησε πολλά χρόνια στην Νέα Ιωνία από την δημιουργία της – για την ζωή και το έργο του θα μιλήσει η δημοσιογράφος και συγγραφέας Πόλυ Μηλιώρη, ενώ θα προσθέσουν και τις δικές τους “πινελιές” στην φιλοτέχνηση του πνευματικού πορτρέτου του Νίκου Ε. Μηλιώρη, αλλά και εκείνου της Νέας Ιωνίας της εποχής του οι: Τάσος Γαλάτης, Γιάννης Κορίδης, Χρίστος Ρουμελιωτάκης και Πολύκαρπος Πολυκάρπου, όλοι πνευματικά συνεισφέροντες στην Νέα Ιωνία και γενικότερα, ο καθένας με τον τρόπο του.
Έχω γράψει ξανά για τον εκλεκτό Μικρασιάτη, τον Βουρλιώτη Νίκο Ε. Μηλιώρη. Τελευταία φορά μ’ αφορμή μια εκδήλωση γι’ αυτόν που πραγματοποιήθηκε στην Νέα Φιλαδέλφεια στις 18 Φεβρουαρίου 2009.
Θα ήθελα όμως και τώρα, εδώ στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” να γράψω ορισμένα για τον Νίκο Ε. Μηλιώρη, ο οποίος μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 ξεκινώντας από την γειτονική Νέα Ιωνία κατέκτησε σημαντική θέση στα ελληνικά γράμματα και στον πνευματικό βίο της Ελλάδος, ασχοληθείς ιδιαίτερα με πρόσωπα και ζητήματα του Μικρασιατικού Ελληνισμού, μη παραλείποντας το καθήκον τούτο ακόμη και στις ζοφερές ημέρες της Γερμανικής Κατοχής.
Έγραφε το 1943: “Είναι ανάγκη να ιδρυθή και να οργανωθή ένα Μικρασιατικό Αρχείο. Σ’ αυτό θα συγκεντρωθούν και θα ταξινομηθούν όσα έχουν περισωθή ή όσα βρεθούν, φύλλα ή τεύχη από τις εφημερίδες και τα περιοδικά που βγήκανε άλλοτε στην Σμύρνη και στην άλλη Μικρά Ασία, καθώς και βιβλία και άλλα έντυπα και έγγραφα κάποιας ιστορικής σημασίας”.
Όλα αυτά τα θεωρούσε ο Νίκος Ε. Μηλιώρης “πραγματικά εθνικά κειμήλια” τα οποία έπρεπε κυρίως οι Μικρασιάτες, αλλά και όλοι οι Έλληνες, “και οι μέσα και οι έξω από την Ελλάδα, ανάλογα με τα μέσα τους άλλοι, και άλλοι με τις ευκαιρίες που θα τους παρουσιαστούν”, να φροντίσουμε “να τα ανακαλύψουμε, να τα περιμαζέψουμε, να τα διαφυλάξουμε και να τα θέσουμε στην διάθεσι της επιστήμης αλλά και της εθνικής αγωγής, ένα μέσο επίσης παραδειγματισμού για τις μελλούμενες ελληνικές γενιές” – και υπογράμμιζε την υποχρέωση ημών των μεταγενεστέρων Ελλήνων “να προετοιμάσουμε τουλάχιστον τις συνθήκες που θα αποδώσουν την οφειλόμενη ιστορική δικαίωσι” σε Μικρασιάτες Έλληνες “που έδρασαν και πέρασαν”, σε κόσμους ολόκληρους “με πολλές, ποικίλες και αξιοσπούδαστες εκδηλώσεις”.
“Η συγκέντρωσι – κατέληγε ο Νίκος Ε.Μηλιώρης στο γραφτό του που επικαλέστηκα του 1943 – όλων αυτών των παλαιών Μικρασιατικών εφημερίδων περιοδικών και βιβλίων και η οργάνωσί τους σ’ ένα κατάλληλο Αρχείο, θα είναι πιστεύω και το ωραιότερο αλλά και το περισσότερο ευάρμοστο μνημείο ν’ αποθανατίζη επάξια και τα ονόματα, αλλά και το έργο σ’ όλη του την έκτασι και σ’ όλη του την ιστορική σημασία των παλαιών προμάχων του πνεύματος και της εθνικής ιδέας”.
Το 1958 έγραψε για την ανάγκη να ιδρυθή Μουσείο Ελλήνων της Ανατολής. “Η ανάγκη ιδρύσεως ενός τέτοιου Μουσείου – σημείωνε ο Νίκος Ε. Μηλιώρης – όπου θα συγκεντρωθούν όλα τα στοιχεία, ιστορικά και λαογραφικά, που θα διευκολύνουν την μελέτη της ζωής και της ιστορίας του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης, είναι, νομίζω,προφανής, και γιατί η ιστορική ανέλιξη του Ελληνισμού αυτού ανακόπηκε σύρριζα και τόσο τραγικά, και γιατί τα πλείστα από τα στοιχεία τα σχετικά με την μακραίωνη και ταραχώδη ιστορία του έχουν απωλεσθή σήμερα συνεπεία των γνωστών γεγονότων της εθνικής καταστροφής του 1922”.
Οι Φιλαδελφειώτες χρωστούμε στον Νίκο Ε. Μηλιώρη όσα όλοι οι Έλληνες για το έργο του επί προσώπων και ζητημάτων του Μικρασιατικού Ελληνισμού, αλλά και κάτι περισσότερο, και τούτο διότι: 1) Σκιαγράφησε επιτυχώς τον Δήμαρχό μας, τον προοδευτικό δημοκράτη Νικόλαο Τρυπιά εκ Βουρλών της Μικράς Ασίας, κατά το έτος 1955 και 2) Έγραψε για έναν ηρωικό πρόμαχο του πνεύματος και της εθνικής ιδέας, τον Βουρλιώτη – και επιφανή Φιλαδελφειώτη – Σάββα Παπαγρηγοριάδη, που το μόνο που έχει μείνει να τον θυμίζει στην Νέα Φιλαδέλφεια είναι ένας μικρός δρομάκος στην άκρη της πόλης μας.
Ο Νίκος Ε. Μηλιώρης μ’ αυτό τον τρόπο σκιαγράφησε τον Δήμαρχό μας Νικόλαο Τρυπιά:
“Είναι πράγματι μια ζωηρά μόνη, χαρακτηριστική, φυσιογνωμία του κόσμου των Μικρασιατών προσφύγων, μια μοναδική στο είδος της προσωπικότητα και με μια αναμφισβήτητη και ευρύτερη ήδη προβολή.
Κάποιος μου είπε ότι θυμίζει τον Αλέξη Ζορμπά. Μπορεί, νομίζω κι’ εγώ, από μια ωρισμένη γενικότητα να παρουσιάζει μερικές αναλογίες με τον σπάνιο ανθρώπινο τύπο του Καζαντζάκη· συγκεκριμένα για τον αδίστακτο ηθικό και φραστικό αυθορμητισμό, την γενναιότητά του, την λαϊκή θυμοσοφία του. Κυρίως συνδυάζει σε μια καταπληκτική σύνθεση και μορφή την παλληκαροσύνη την Βουρλιώτικη – του τόπου όπου γεννήθηκε – με την ευλύγιστη Αιγαιοπελαγίτικη εξυπνάδα, την Ναξιώτικη του τόπου της προγονικής του καταγωγής.
Μια εντυπωσιακά έντονη φυσιογνωμία και ως φυσικός άνθρωπος· χαρακτηριστικά αδρότατα, χρώμα βαθύ μελαχροινό, μάτια μεγάλα διαπεραστικά που τα σκιάζουν πυκνά, τόσο πυκνά σαν του Παλαμά φρύδια, κορμί μέτριο, αλλά στερεό, γεροδεμένο, χειρονομίες πλατειές και ορμητικές. Και κοντά σ’ αυτά, … μια ιδιότυπη φρασεολογία, ένας τελείως δικός του τρόπος συμπεριφοράς με τους άλλους, ενδεικτικός ενός πλούσιου συναισθηματισμού· ίσως το βασικώτερο στοιχείο της επιβολής του.
Είναι ένας κοινός επαγγελματίας· ένας χασάπης· και βγήκε Δήμαρχος Νέας Φιλαδελφείας κατά την προηγούμενη τετραετία και ξαναβγήκε στις Δημοτικές Εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου (1954).
ΟΙ “Φιλαδελφειώτες” τον καμαρώνουν· και για ό,τι είναι και για όσα έκαμνε ως σήμερα γι’ αυτούς. Και δεν έχουν άδικο”.
Ο Νίκος Ε. Μηλιώρης κατέτασσε τον Βουρλιώτη – και επιφανή Φιλαδελφειώτη – Σάββα Παπαγρηγοριάδη (1878-1951) μεταξύ των ανθρώπων που “με τους τρόπους της δράσεώς των δίνουν την εντύπωση μιας συνισταμένης των τάσεων και γενικά των επιδιώξεων και των εκδηλώσεων των συγχρόνων των” και “με την αρκετά πλατειά οπωσδήποτε ακτινοβολία του στον περίγυρό των, με μια προσωπική γοητεία κάπως εξαιρετική, που εξασκήσανε, φαίνονται σαν να χαρακτηρίζουν μια εποχή· αναδεικνύονται πραγματικοί της εκπρόσωποι”.
Ο Νίκος Ε. Μηλιώρης χαρακτήριζε τον Σάββα Παπαγρηγοριάδη “προπάντων δάσκαλο, σύμβουλο και πνευματικό παραστάτη ανθρωπίνων ψυχών” – “από απόψεως ήθους και από απόψεως καταρτίσεως τίμιο αγωνιστή των πεπρωμένων του Μικρασιατικού Ελληνισμού, με την βαθύτερη και αγνότερη πίστη προς την αξία και τον ιστορικό προορισμό του Έθνους του, προς την αιώνια αξία του χριστιανικού λόγου” – ενώ σημείωνε ότι “θα μπορούσε να μείνει για την αρετή του ένα πρότυπο κι’ αυτός για τους μεταγενέστερους”.
Μ’ αυτά τα λόγια δε κατέληγε ο Νίκος Ε. Μηλιώρης στα όσα έγραψε για τον Σάββα Παπαγρηγοριάδη: “… οι νεώτεροι Μικρασιάτες … όσοι επιδίδονται τώρα και όσοι θα επιδοθούν στο μέλλον στις επιστήμες, στα γράμματα, στην πολιτική, … με την συναίσθηση μάλιστα της ευθύνης κάποιας αποστολής, ας έχουν υπ’ όψιν των ότι στα έργα τους αυτά είχαν κάποιους προγόνους. Κι’ ένας τέτοιος, ένας άξιος πρόγονος, υπήρξεν ασφαλώς και ο Σάββας Παπαγρηγοριάδης”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
