Καταχώρησα χτες το πρώτο μέρος γραφτού με το μείζονος σημασίας θέμα του τίτλου και συνεχίζω σήμερα καταχωρώντας το δεύτερο μέρος του πάλι εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, εγκαινιάζοντας την νέα στήλη “Για τους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες της εποχής μας” – αντλώ όπως και χτες από τον τόμο δημοσιευμάτων του μαρξιστή ιστορικού Γιάννη Κορδάτου με τίτλο “Σελίδες από την Ιστορία του Αγροτικού Κινήματος στην Ελλάδα”, Πρόλογος Γιάννη Ιμβριώτη Εισαγωγή Επιμέλεια Μ.Μ. Παπαϊωάννου, που κυκλοφόρησε το έτος 1964 από το Ιστορικό Φιλολογικό Ινστιτούτο “Γιάννης Κορδάτος”.
“Επίσης και ο Ένγκελς εις το βιβλίον του “Το Αγροτικόν Ζήτημα εις την Δύσιν” ομιλεί όχι μόνον δια τους επαναστατικούς κοινωνικούς αγώνας των χωρικών κατά τον Μεσαίωνα, αλλά προλέγει εις μερικά σημεία και τον ρόλο των χωρικών εις την καπιταλιστικήν εποχήν.
Εν αντιθέσει προς τον σοσιαλισμόν ο οποίος σχετικώς ήργησε να προσέξη τας πτωχάς μάζας των χωρικών και να ενδιαφερθή δια τα προβλήματα της υπαίθρου χώρας, τα αστικά δημοκρατικά κόμματα … έδωκαν εξ αρχής μεγάλην προσοχήν εις την αγροτικήν τάξιν και ποικιλοτρόπως επεδίωξαν να προσεταιρισθούν αυτήν. …
Τα προπολεμικά (του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου) σοσιαλδημοκρατικά κόμματα όχι μόνον δεν επρόσεξαν κατά την πρώτην περίοδον της ιδρύσεώς των το φαινόμενο αυτό, αλλά όπως είπομεν αδιαφόρησαν δια τας πτωχάς μάζας της υπαίθρου. Και τούτο διότι τα σοσιαλιστικά κόμματα, ως κόμματα ταξικά, δεν απέβλεπον εις το να συγκεντρώσουν υπό τας σημαίας των ανομοιογενή στοιχεία και ούτε επεδίωκον προγραμματικώς να ικανοποιήσουν τα συμφέροντα όλων των τάξεων, όπως κάμνουν τα αστικά κόμματα τουλάχιστον φαινομενικώς, αλλά απέβλεψαν εξ αρχής εις την συνειδητοποίησιν της εργατικής τάξεως και την οργάνωσίν της (επαγγελματικώς και πολιτικώς). Κατά την εποχήν αυτήν άλλωστε επιστεύετο γενικώς μεταξύ των σοσιαλιστικών κύκλων ότι η οικονομική εξέλιξις των πόλεων θα ήτο τόσον ταχεία ώστε να επεκταθή αύτη (δια της επικρατήσεως της μεγάλης βιομηχανικής επιχειρήσεως) εις την ύπαιθρον χώραν. Η αντίληψις αύτη δεν επεβεβαιώθη εις την πραγματικότητα. Η μικρά επιχείρησις εις την γεωργίαν δεν ακολουθεί καθόλου μίαν πορείαν ταχείας εξαφανίσεως και ακόμη αι μεγάλαι επιχειρήσεις με μεγάλην βραδύτηταν εισχωρούν και επικρατούν εις την γεωργίαν. …
Εκείνος ο οποίος περισσότερον από κάθε άλλον κατά την προπολεμικήν (του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου) περίοδον από τους Ρώσους μαρξιστάς επρόσεξεν το αγροτικόν ζήτημα εις την πρακτικήν του σημασίαν ήτο ο Λένιν. Δεν είναι ασφαλώς υπερβολή εκείνο το οποίον λέγει ο Ζηνόβιεφ (Λενινισμός, σελ. 20, γαλ. έκδ.) «ότι ο Λένιν από μιας ωρισμένης απόψεως ανεκάλυψε τους χωρικούς».
Όπως αναφέραμεν και ανωτέρω ο Μαρξ και ο Ένγκελς δεν ησχολήθησαν ειδικώς με το αγροτικόν ζήτημα αλλά μόνον εις τα έργα των έκαμον μερικάς αξιολόγους και βαθείας παρατηρήσεις. Τας παρατηρήσεις αυτάς περισσότερον από κάθε άλλον τας εννόησε εις όλων αυτών το βάθος ο Λένιν.
Ιδού τι έγραφε ο Μαρξ εις μίαν επιστολήν του προς τον Ένγκελς, γραφείσαν την 16ην Απριλίου 1859: «Το παν θα εξαρτηθή, εις την Γερμανίαν, από το αν θα καταστή δυνατόν να υποστηριχθή η προλεταριακή επανάστασις από μίαν, τρόπον τινά, δευτέραν έκδοσιν του πολέμου των χωρικών. Τότε θα είναι λαμπρά …» …
Ο Ένγκελς πάλιν εις την μπροσούραν του «Το Αγροτικόν Ζήτημα εις την Δύσιν» έγραφε το 1890: «Η κατάκτησις της πολιτικής εξουσίας από το σοσιαλδημοκρατικόν κόμμα είναι έργον του προσεχούς μέλλοντος», ότι «δια να καταληφθή η εξουσία το κόμμα πρέπει να αυξήση την επιρροή του εις τα χωριά», ότι «όσον μεγαλύτερος θα είναι ο αριθμός των χωρικών τους οποίους θα (πάρουμε) μαζύ μας χωρίς να τους αφήσουμε να γίνουν προλετάριοι τόσον ευκολώτερον και ταχύτερον θα συντελεσθή η κοινωνική μεταμόρφωσις».
Ο Λένιν κατενόησε πολύ καλά την σημασίαν την οποίαν είχαν αι σύντομοι αυταί παρατηρήσεις του Μαρξ και του Ένγκελς και εν αντιθέσει προς τους θεωρητικούς της Δευτέρας Διεθνούς οι οποίοι πλατωνικήν εντελώς σημασίαν απέδιδον εις τον αγροτικόν κόσμον, υπό το πρίσμα των ανωτέρω μαρξικών αντιλήψεων εμελέτησε το αγροτικό ζήτημα εις όλας του τας μορφάς. …”.
Τέλειωσε στο σημείο αυτό και το δεύτερο μέρος του γραφτού με το μείζονος σημασίας θέμα του τίτλου – οφείλω τώρα να σημειώσω ότι όσα καταχώρησα χτες και σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” άντλησα από τις σελίδες 253-256 αλλά και 259-260 του τόμου των δημοσιευμάτων του Γιάννη Κορδάτου με τίτλο “Σελίδες από την Ιστορία του Αγροτικού Κινήματος στην Ελλάδα”.
Προσθέτω προς κατατοπισμόν των αναγνωστών ότι το έτος 1975 από τις Εκδόσεις Μπουκουμάνη κυκλοφόρησε το βιβλίο του διαλεχτού ανθρώπου επιστήμονα και αγωνιστή Δήμου Ν. Μέξη με τίτλο “Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος και το έργο του“, 172 σελίδες. Πιο πριν δύο μελέτες του Δήμου Ν. Μέξη είχαν δει το φως της δημοσιότητας από τις σελίδες του περιοδικού “Πολιτική-Οικονομική Έρευνα” του εξαιρετικού Γιάννη Βιστάκη – η μία με τίτλο: «Ο Γιάννης Κορδάτος και το εργατικό μας κίνημα» σε 4 συνέχειες (1961/1962), και η άλλη με τίτλο: «Ο Γιάννης Κορδάτος και η εποχή μας» σε 9 συνέχειες (1963/1964).
Κώστας Π. Παντελόγλου
