Καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας και στην στήλη “Μικρασιατικές Σελίδες” ένα δημοσίευμα σοβαρού οικονομικού περιοδικού το έτος 1876 που αναφέρεται στο Σμυρναϊκό εμπόριο και στην σε πλοία κίνηση του λιμένος της Σμύρνης, το οποίο κατά την γνώμη μου παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, κατατοπίζοντας περί πολλά.
Γι’ αυτό σας καλώ, αμέσως κιόλας, να διαβάσουμε το πρώτο μέρος – αύριο, και πάλι στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, θα καταχωρήσω το δεύτερο μέρος:
“Άνευ υπερβολής, δυνατόν ειπείν, η Σμύρνη είναι η κυριωτέρα επί της Μεσογείου θαλάσσης θύρα της Ασίας. Δι’ αυτής απ’ αρχαιοτάτων ημερών ο Ανατολικός και Δυτικός πολιτισμός συνεκοινώνησαν εις προβιβασμόν μεγάλης μερίδος της Ανθρωπότητος και κατά μακρότατα του χρόνου διαστήματα.
Η ιστορία της μεγάλης ταύτης πόλεως του Ελληνισμού διαφεύγει τα όρια της προκειμένης μελέτης. Μια μόνη σελίς του βίου της, ο μέγας δηλαδή των αιώνων ποιητής, ηδύνατο να περιλάβη τόμους ολοκλήρους.
Ό,τι (εν)διαφέρει νυν είναι η σπουδή της νεωτέρας οικονομικής αναπτύξεως της Σμύρνης, ήτις υπό την έποψιν των ανθρώπων κατά τα 2/5 σχεδόν είναι Ελληνική. Υπολογιζομένων των κατοίκων αυτής εις 130 χιλιάδας περίπου, αι 50 χιλιάδες είναι Έλληνες. Παραλείπω τους από των μεγάλων καταστροφών απωλέσαντας τα γλωσσικά και θρησκευτικά σημεία του Γένους. Ο λοιπός πληθυσμός αποτελείται εξ Οθωμανών, Αρμενίων, Φράγκων, Ιουδαίων και λοιπών.
Το εξωτερικόν εμπόριον της Σμύρνης αποτελεί ευρύτατον σύμπλεγμα. Εξάγει φυσικά προ πάντων προϊόντα, βαφικά π.χ. ύλας μεταξύ των οποίων το ερυθρόδανον και αι βάλανοι κατά το 1858 ανέβησαν εις 21 εκατομμύρια φράγκων, βάμβακα, μέταξαν, οπώρας, έλαιον, δέρματα, έρια, και εισάγει βιομηχανικά προϊόντα, μεταξύ των οποίων κατά το προμνησθέν έτος τα υφάσματα ανέβησαν εις 21,6 εκατομμύρια φράγκα.
Εν γένει το εξωτερικόν εμπόριον της Σμύρνης ηκολούθησε κατά τα επόμενα έτη της εξής ανάπτυξιν εις εκατομμύρια φράγκων.
| Εξαγωγή | Εισαγωγή | Όλον | |
| 1855 | 25,8 | 16,7 | 42,5 |
| 1856 | 72,2 | 71,8 | 144 |
| 1857 | 62,9 | 61,1 | 124 |
| 1858 | 55,7 | 59,1 | 114,8 |
| – | – | – | – |
| 1867 | 100,2 | 52,2 | 153,4 |
Καταπληκτική είναι η ανάπτυξις του Σμυρναϊκού εμπορίου εν διαστήματι των ανωτέρω δέκα και τριών ετών, διότι σχεδόν ετετραπλασιάσθη. Ακριβέστερα δε ο προβιβασμός αυτού εκ της επόψεως της εξαγωγής ανέβη από 25 εις 100 και εκ της επόψεως της εισαγωγής από 16 εις 53.
Το κυριώτερον της εξαγωγής κατά το 1867 ανάγεται εις βάμβακα (29.250.000 φρ.), ξηράς οπώρας (15.600.000 φρ.), παντός είδους δημητριακούς καρπούς (13.041.500 φρ.), φάρμακα (9.310.850 φρ.), βαλάνους (8.410.000 φρ., ερυθρόδανον (7.750.000 φρ.) κλπ.
Το κυριώτερον της εισαγωγής κατά το αυτό έτος περιστρέφεται εις μέταλλα (10.065.850 φρ.), καφέν (7.359.200 φρ.), υφάσματα βαμβακερά και εριούχα (4.761.200 φρ.), πίλους και μεταξωτά (4.668.600 φρ.), βούτυρον και τυρόν (3.145.920 φρ.), πετρέλαιον και μεθυστικά ποτά (3.142.950 φρ.) κλπ.
Εάν από της εμπορικής ύλης επισκεφθώμεν τας μεταφερούσας αυτήν από της θαλάσσης μηχανάς, η εις πλοία κίνησις του λιμένος της Σμύρνης από ολικής κατά τους απόπλους και κατάπλους χωρητικότητος 282 χιλιάδων τόννων τω 1845 ανέβη εις 960 χιλιάδας τω 1858, και υπερέβη το 1,5 εκατομμύριον κατά το 1874 και 1875.
Η κατά την τελευταίαν διετίαν ναυτική κίνησις περιέλαβε τω μεν 1874 πλοία 7.991 (τω 1858 μόλις υπελογίζεντο εις 3.500) χωρητικότητος τόννων 1.546.457, τω δε 1875 πλοία 10.801 τόννων 1.574.351. Αξιοπαρατήρητος η αύξησις εκ της επόψεως των πλοίων, διότι ανεβιβάσθη ο αριθμός αυτών από του πρώτου έτους εις το δεύτερον κατά 2.810 πλοία. Όσον αφορά τους τόννους ηυξήθησαν ούτοι κατά 27.894. …”
Κώστας Π. Παντελόγλου
richard clogg-the smyrna “rebellion”of 1797/pp 415427/”Economies Mediterraneenes equilibres et intercommunication-XIIIe -XIX siecles”/TOME I/centre de recherches neohelleniques-fondation nationale de la recherche scientifique/Actes du IIe colloque internatinal d’ histoire(Athenes,18-25 septembre 1983)-Athenes 1985