Δεν είχε επέλθει ακόμα η Μικρασιατική Καταστροφή όταν ο Δημήτριος Καλιτσουνάκις στο “Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών”, την τριμηνιαία επί δεκαετίες έκδοσή του, κατέγραφε (στις “Κρίσεις” του Αρχείου) ένα αριθμό έργων του Γραφείου Τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος, σχετικών με την Ελληνική παρουσία στην Μικρά Ασία και την Θράκη – πριν όμως αναφερθεί στο καθένα πρόταξε μια γενική αναφορά· αυτή την αναφορά και τα όσα σημείωσε για το πρώτο από τα έργα αυτά καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, τα υπόλοιπα θα τα καταχωρήσω μια άλλη φορά:
“Τα ανωτέρω έργα και αρκετά άλλα μικρότερα … εξεδόθησαν υπό του Γραφείου Τύπου του Υπουργείου των Εξωτερικών εις τε την ελληνικήν, γαλλικήν και αγγλικήν γλώσσαν … και εκυκλοφόρησαν εις αρκετά ευρύ κύκλον εν τε τω εσωτερικώ και προ παντός εις το εξωτερικόν.
Ο σκοπός των είναι προφανής.
Προσπαθούσι να καταδείξωσιν εις τον πολιτισμένον Κόσμον την τε εις ανθρωπισμόν, αίμα, χρήμα κλπ. συμβολήν της Ελλάδος εν τη υποθέσει των Συμμάχων εις την Εγγύς Ανατολήν, αλλά και την μελετωμένην κατάφωρον αδικίαν των Συμμάχων τούτων προς το Ελληνικόν Έθνος, του οποίου οι αιματηροί και οικονομικώς εξαντλητικοί αγώνες εις τα Μικρασιατικά πεδία εξακολουθούν εισέτι, ενώ ο αγών δι’ όλους τους Συμμάχους έληξεν.
Αμερολήπτως, πειστικώς και σαφώς εκτίθενται τα γεγονότα ταύτα παρ’ ημεδαπών και αλλοδαπών και συγκινούσι πράγματι δια των περιγραφών των πάντας εκείνους των οποίων δεν κατεπνίγησαν εντελώς ακόμη τα αισθήματα της δικαιοσύνης, της φιλανθρωπίας, του ανθρωπισμού υπό των αμειλίκτων υλικών συμφερόντων τα οποία κυριαρχούσι σήμερον της κεφαλαιοκρατικής εποχής μας”.
Τελειώνει εδώ η γενική αναφορά του Δημητρίου Καλιτσουνάκι σε όλα τα εν λόγω έργα. Το πρώτο έργο στο οποίο εν συνεχεία αναφέρεται, με τον τρόπο που αμέσως παρακάτω θα καταγράψω, έχει τίτλο “Η Ελλάς εις την Μικράν Ασίαν” Τεύχη Ι και ΙΙ, Εν Αθήναις 1921/1922, για το οποίο ο Δημήτριος Καλιτσουνάκις έχει σημειώσει τα ακόλουθα:
“Εις τα τεύχη αυτά εξιστορούνται:
α’. Η μέριμνα της Ελληνικής Διοικήσεως Σμύρνης δια τον μουσουλμανικόν πληθυσμόν. Διετηρήθησαν δηλαδή και μισθοδοτούνται υπό της Ελληνικής Διοικήσεως Σμύρνης οι ιεροδίκαι, οι μουφτήδες, οι υπάλληλοι των ορφανικών ταμείων, πάντες οι εις την μουσουλμανικήν εκπαίδευσιν ανήκοντες, ετέθησαν δε υπό την προστασίαν της Ελληνικής Διοικήσεως [Σμύρνης] δια την απρόσκοπτον λειτουργίαν των και αι βακουφικαί υπηρεσίαι.
β’. Προήχθη η δημοσία υγεία, ως και δια συγκριτικών αριθμητικών πινάκων καταφαίνεται τούτο, δια της καταπολεμήσεως της ελονοσίας, των αφροδισίων νοσημάτων, της πανώλους, της ευλογιάς, του εξανθηματικού τύφου.
Ιδρύθη ειδικόν ιατρείον μουσουλμάνων προσφύγων εις το οποίον εις επτάμηνον διάστημα, κατά την στατιστικήν του Τούρκου διευθυντού του, ενοσηλεύθησαν 3.556 ασθενείς.
Ιδρύθησαν προς τούτοις δημόσιον λυσσιατρείον, πολυκλινική των παίδων και Υγιεινολογικόν Ινστιτούτον, το οποίον θέλει αποτελέσει Τμήμα του ετοίμου καθ’ όλα, το τε διδακτικόν προσωπικόν και τα επιστημονικά μέσα, Πανεπιστημίου Σμύρνης.
γ’. Επροστατεύθησαν τα συμφέροντα των υπηκόων των Μεγάλων Δυνάμεων, εν επιγνώσει ότι ούτοι συντελούν σπουδαίως εις την οικονομικήν προαγωγήν του Τόπου μας, ούτως ώστε να αναφέρωνται πολλά ευχαριστήρια έγγραφα των προϊστανένων των υπηρεσιών του μονοπωλείου καπνών, του δημοσίου οθωμανικού χρέους, κλπ.
δ’. Η Ελληνική Διοίκησις Σμύρνης αντιμετώπισε μετά της πατρικωτάτης στοργής την περίθαλψιν των καταφυγόντων εις την υπό του Ελληνικού Στρατού κατεχομένην ζώνην προσφύγων διαφόρων Εθνοτήτων (Ελλήνων, Τούρκων, Αρμενίων, Κιρκασίων, Ισραηλιτών, κλπ.).
ε’. Ωργανώθη και έδρασε παρά τας λίαν δυσχερείς συνθήκας η αστυνομία και η χωροφυλακή, ούτως ώστε να περιορισθή σπουδαίως το έγκλημα, ως και δια στατιστικών πινάκων αποδεικνύεται τούτο.
στ’. Η Ελληνική Διοίκησις Σμύρνης, λαμβάνουσα υπ’ όψιν τας τοπικάς ανάγκας, ήρξατο από του Σεπτεμβρίου 1920 να παρασκευάζη την ίδρυσιν Πανεπιστημίου Σμύρνης, περλαμβάνοντος νυν Υγιεινολογικόν Ινστιτούτον, Ανωτέραν Γεωπονικήν Σχολήν, Ανωτέραν Σχολήν Γλωσσών και Σχολήν Φυσικών και Μηχανικών Σπουδών.
Το Ίδρυμα τούτο είναι προωρισμένον συν τω χρόνω να περιλάβη εις τους κόλπους του και την λοιπήν ανθρώπινην διανόησιν, ώστε να καταστή ο μέγας φωτοδότης εν τη Εγγύς Ανατολή.
Εις το Πανεπιστήμιον προσηρτήθη και Βιβλιοθήκη, πλουτισθείσα ήδη δια της αγοράς πολλών χιλιάδων τόμων, η οποία συν τω χρόνω θέλει εξελιχθή εις Δημοσίαν.
ζ’. Η σιδηροδρομική συγκοινωνία διετηρήθη και περιφρουρήθησαν τα συμφέροντα ξένων εταιρειών εις τας οποίας ανήκουν διάφορα δίκτυα ευρισκόμενα εντός του υπό του Ελληνικού Στρατού κατεχομένου εδάφους.
Τα δικαιώματα του προσωπικού των σιδηροδρόμων, αποτελουμένων εκ Τούτκων, Αρμενίων και Ελλήνων, παρέμειναν άθικτα.
Η επανάληψις της σιδηροδρομικής συγκοινωνίας ανεζωπύρωσεν την οικονομικήν ζωήν εις την Μικρασιατικήν ενδοχώραν.
η’. Και δεν εφρόντισε μόνον η Ελληνική Διοίκησις [Σμύρνης] δια τας αμέσους ανάγκας της Μικρασιατικής χώρας, αλλά και την αρχαιολογικήν επιστημονικήν έρευναν υπεβοήθησεν.
Ούτως ενηργήθησαν ανασκαφαί εις Κλαζομενάς, Έφεσον, Νύσαν, αδεία δε της Ελληνικής Διοικήσεως Σμύρνης επανελήφθησαν και αι εργασίαι των ανασκαφών ξένων αρχαιολογικών σχολών”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
