Όσα θα καταχωρήσω σήμερα και αύριο στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” τα έχει διατυπώσει η συγγραφέας Πέπη Δαράκη – η Πέπη Δαράκη είχε διατελέσει Δημοτική Σύμβουλος Αθηναίων τα χρόνια του ’50 και του ’60 μέχρι την δικτατορία των συνταγματαρχών, αλλά και μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων του εις αποκατάστασιν της δημοκρατικής νομιμότητος. Μετείχε της κοινωνικοπολιτικής πρωτοπορίας, ενώ υπήρξε μία εκ των διακεκριμένων του Γυναικείου Κινήματος. Μεγάλος μέρος του συγγραφικού της έργου αναφέρεται σε πλευρές προχωρημένης αυτοδιοικητικής θεωρίας και πράξης.
Όσα θα καταχωρήσω σήμερα και αύριο στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” έχουν δημοσιευθεί στο καλό περιοδικό “Πολιτική-Οικονομική Έρευνα” του εξαιρετικού Γιάννη Βιστάκη τον Οκτώβριο του έτους 1976 – ωφελημένοι θα βγουν όσοι τα διαβάσουν προσεκτικά:
“Οι Δήμοι και οι Κοινότητες στάθηκαν το ρίζωμα του πολύπαθου αυτού τόπου, τα ανθεκτικώτερα οχυρά της δημοκρατίας και της ελευθερίας και το άριστο ορμητήριό τους.
α) Οι Αρχαίοι Δήμοι
Ιδρυτής της πρωτόθετης και ιερής τούτης παναθηναϊκής οργάνωσης μπορεί να θεωρηθεί ο Θησέας, σαν ιδρυτής του Δήμου της Αρχαίας Αθήνας και θεμελιωτής της δημοκρατίας.
Στην αρχαία εποχή “Δήμος” χαρακτηριζόταν ο πολύς λαός και ιδιαίτερα οι αγρότες, σε αντίθεση με τους λίγους που κατοικούσαν στο Άστυ. Από τον θεσμό του Δήμου γεννήθηκε η δημοκρατία και η συνέλευση του λαού, η “Εκκλησία του Δήμου”. Η “Εκκλησία του Δήμου” ήταν η ίδια η συνέλευση των πολιτών στις πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας για την άσκηση των δικαιωμάτων και των καθηκόντων τους, που πήγαζαν από το δημοκρατικό πολίτευμα.
Τα ουσιαστικά και θεμελιακά γνωρίσματα της “Εκκλησίας του Δήμου” ήταν η μαζική συμμετοχή του λαού σ’ αυτή και η συνάθροιση των μελών της Πολιτείας για σύσκεψη και απόφαση πάνω στα κοινά πράγματα. Η μορφή αυτή της κοινής ευθύνης στάθηκε η πιο μεγάλη και η πιο σημαντική, ιστορικά, μορφή λαϊκής εξουσίας στις αρχαίες δημοκρατίες.
Ο Σόλων θεμελίωσε την ισοπολιτεία και ισονομία των Αθηναίων πολιτών και έδωσε ουσιαστική δύναμη, ιδιαίτερα στην “Εκκλησία του Δήμου Αθηναίων”, που εξελίχθηκε σε κυριαρχική εξουσία.
Αργότερα, πρώτος ο Κλεισθένης 508-507 π.Χ. καθιέρωσε τον θεσμό του Δήμου και χώρισε την χώρα της Αττικής σε τριάντα μέρη που το καθένα περιελάμβανε τρεις ή περισσότερους Δήμους και παράλληλα διεύρυνε ακόμα περισσότερο το περιεχόμενο της “Εκκλησίας του Δήμου” και, κατά τον Αριστοτέλη, “απέδωκε τω πλήθει την Πολιτείαν”.
Ο Δήμος, σαν μικρογραφία της Πολιτείας, είχε δικές του Αρχές, διοίκηση και περιουσία. Είχε πραγματική Τοπική Αυτοδιοίκηση. Τον Δήμο τον αποτελούσαν οι δημότες, ο λαός.
Οι δημότες συνέρχονταν στην Αγορά και με την προεδρία του Δημάρχου αποφάσιζαν για διάφορα θέματα. Εκεί γίνονταν και οι αρχαιρεσίες για την εκλογή του Δημάρχου.
Κατά τις αρχές του Ε’ αιώνα π.Χ. ο Δήμος Αθηναίων προσωποποιήθηκε, ύστερα από τις λαμπρές νίκες του Αθηναϊκού λαού κατά των Περσών, την μάχη του Μαραθώνα και την Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τότε ο Δήμος τιμήθηκε σαν ιερό πρόσωπο λατρείας. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν για το “Ιερό Τέμενος του Δήμου και των Χαρίτων” που βρισκόταν κοντά στον λόφο του σημερινού Θησείου, στο βόρειο μέρος, όπου βρέθηκαν πολλές βάσεις αφιερωμάτων από τους λαούς που ευεργετήθηκαν από τον Δήμο Αθηναίων.
Έτσι, από την ιστορική περίοδο και δώθε, ο Δήμος ήταν και αντικείμενο ιδιαίτερης λατρείας, σαν κάτι που εκφράζει το σύνολο των πολιτών, το υπόστρωμα του δημοκρατικού οικοδομήματος κι αυτή την ουσία της Πατρίδας.
Νομίσματα της εποχής εκείνης φέρουν ανάγλυφη την παράσταση του Δήμου με την επιγραφή: “Ιερός Δήμος”. Τα δημόσια ψηφίσματα και εισιτήρια αγώνων και θεάτρων, ακόμα και εμπορικές σφραγίδες είχαν αυτή την παράσταση. Ο Δήμος ήταν το μόνιμο θέμα των δημιουργικών εμπνεύσεων των ποιητών και καλλιτεχνών.
Έτσι οι ποικίλες απεικονίσεις του Δήμου εκφράζανε αλληγορικά αυτό τούτο το δημοκρατικό πνεύμα της πόλης και υψώσανε την έννοια του Δήμου σε σύμβολο ιερό.
Ο Παυσανίας στις αφηγήσεις του αναφέρει ότι όταν πρωτόρθε στην Αττική το πρώτο άγαλμα που αντίκρυσε ήταν του Δήμου.
Από τότε ο Δήμος συμπληρώνεται, ολοκληρώνεται και σαν ηλιακό σύστημα φωτίζεται και φωτίζει το κάθε τι. Δεν μένει σιγά-σιγά τίποτε που να μην το περιέχει και … καλλουργεί το απαράμιλλο θαύμα του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού”.
Τελειώνει εδώ το πρώτο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – αύριο θα καταχωρήσω το δεύτερο μέρος.
Κώστας Π. Παντελόγλου
