Καταχωρώ σήμερα το τρίτο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου, υπενθυμίζοντας και πάλι ότι τα καταχωρούμενα έχω αντλήσει από εργασία του Φίλιππου Κ. Φάλμπου που δημοσιεύθηκε το 1962 στην “Μικρασιατική Ηχώ”, την μηνιαία έκδοση της “Ενώσεως Σμυρναίων”.
“Η διαμονή του εξ άλλου στο Σικάγο του εμπνέει ένα άλλο έργο του· μυθιστόρημα βγαλμένο από την ζωή της μεγαλούπολης, “Η μεγάλη ευθεία οδός”.
Έπεται, στα 1904, το “Θεός και Μαμμωνάς” και εν συνεχεία αρχίζει μια περίοδος ταξιδιών του Χόρτον σε χώρες μακρυνές, κάνοντας τον Γύρο του Κόσμου. Ταξιδεύει ακόμη και με τον Υπερσιβηρικό, στα εγκαίνιά του, σαν μέλος της Αμερικανικής αντιπροσωπείας δημοσιογράφων για τα συνδικάτα εφημερίδων και από το ταξίδι του εκείνο στην Σιβηρία και σε άλλα μέρη εμπνέεται το μυθιστόρημά του “Το χείλος του Πεπρωμένου”, ενώ προηγουμένως είχεν εκδόσει την νουβέλλα του “Ο θησαυρός του Καλόγερου”, με θέμα πάλι ελληνικό.
Σαράντα πέντε περίπου ετών, στα 1906, ο Χόρτον διορίζεται ξανά Πρόξενος στην Αθήνα, όπου και παίρνει τον βαθμό του Γενικού Προξένου. Στα 1908, ο Φιλολογικός Σύλλογος “Παρνασσός”, εκτιμώντας το σπουδαιότατο έργο του, τον ανακηρύττει, τιμής ένεκεν, επίτιμο μέλος του. Χαίρεται πάλι, ο θαυμάσιος αυτός πνευματικός ανήρ την Αθήνα και την Ελλάδα, όπου ξαναβρίσκει τον εαυτό του και στα 1909 βρίσκει και την σύντροφο της ζωής του και παντρεύεται την Ελληνίδα Αικατερίνη Σακοπούλου, κόρη Γενικού Προξένου της Ελλάδος, του Νικολάου Σακοπούλου και της Σμυρναίας Ουρανίας Ηλιάδη. Στην Αθήνα μένει σαν Γενικός Πρόξενος μέχρι το 1910.
Στα 1910-1911 υπηρετεί την πατρίδα του, σαν Γενικός Πρόξενος πάντοτε, στην υπόδουλη τότε Θεσσαλονίκη και στα 1911-1917 στην Σμύρνη. Έτσι έφερε βόλτα το Αιγαίο γύρω-γύρω. Στην Σμύρνη βρέθηκε σε πολύ δύσκολη εποχή: Οι διωγμοί των παραλίων της Ιωνίας και ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η αγαθοποιός την εποχή εκείνη δράση του σπουδαίου τούτου ανθρώπου θα μείνη αξέχαστη από τους Μικρασιάτες.
Με την έξοδο της Αμερικής στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1917) – ενώ προηγουμένως (1914-1917) είχεν αναπτύξη πολυσχιδή δραστηριότητα διπλωματική και φιλανθρωπική, γιατί σ’ αυτόν είχεν ανατεθή η υπεράσπιση των συμφερόντων των εμπολέμων τότε με την Τουρκία συμμάχων Αγγλογάλλων, Ρώσων, Ιταλών, Σέρβων, Μαυροβουνίων, Ρουμάνων κλπ. – φεύγει από την Σμύρνη και βρίσκεται (1917-1919) στην Θεσσαλονίκη, όπου είδε την μεγάλη πυρκαϊά του 1917 και φρόντισε να ληφθή μεγάλη μέριμνα από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό για τους Ελληνικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας, παρακολουθώντας παράλληλα και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου.
Για την διπλωματική του δραστηριότητα της εποχής εκείνης που την αναγνώρισαν όλοι, από την πατρίδα του ως τους Συμμάχους Αγγλογάλλους, ο Χόρτον τιμήθηκε με εξαιρετικές διακρίσεις. Δεν παρέλειψε και η χώρα μας να τον τιμήσει με ανώτατο παράσημο, του Ταξιάρχη του Τάγματος του Σωτήρος. Επίσης τιμήθηκε και από το Βατικανό με τον παπικό τίτλο του Ιππότη του Τάγματος Γρηγορίου του Μεγάλου.
Τον Μάιο του 1919 επανατοποθετείται στην Σμύρνη και μένει εκεί σαν Γενικός Πρόξενος μέχρι το 1922, όπου παρακολούθησε στενώτατα, περισσότερο σαν πνευματικός άνθρωπος παρά σαν διπλωμάτης, την Ελληνική Μικρασιατική περιπέτεια. Βήμα προς βήμα ένας ταλαντούχος ανθρωπιστής και φιλάνθρωπος. Η πλούσια καρδιά του Αμερικανού Χόρτον πονά για την ατυχία του Ελληνικού πληθυσμού και πάλλεται από συμπόνια και αγάπη. Ζει από πολύ κοντά τον κατατρεγμό και τον όλεθρο των Μικρασιατικών χριστιανικών πληθυσμών και κινεί τα πάντα για να αποτρέψη συμφορές, να μικρύνη καταστροφές, να ανακουφίση τους κατατρεγμένους Μικρασιάτες. Με την προσωπική του επέμβαση, κατορθώνει, μόνος αυτός απ’ όλους τους άλλους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων της Σμύρνης, να διασώση πολλές χιλιάδες καταδιωκομένων, ακόμη και υποχωρούντων Ελλήνων στρατιωτών, από βέβαιο θάνατο. Και με ενέργειες δικές του, με εκπληκτικά, κεραυνοβόλα και απίθανα πολλές φορές τεχνάσματα κατόρθωνε να φτάνη στον σκοπό του, την διάσωση των χριστιανών.
Το διπλωματικό στάδιο του Χόρτον τελειώνει στα 1924. Στα 1923-1924, μετά την Καταστροφή της Σμύρνης, διετέλεσε Γενικός Πρόξενος στην Βουδαπέστη (Ουγγαρία) και απ’ εκεί εγκαθίσταται πια μονίμως στις ΗΠΑ. Δεν σταματά όμως το πνευματικό του στάδιο και στην πατρίδα του συνεχίζει εντατικά την πνευματική του δραστηριότητα. Όπως έκαμε και κατά το παρελθόν, όσες φορές, είτε με άδεια, είτε σκοπίμως, πήγαινε στην Αμερική, έτσι και τώρα μόνιμα πια εγκατεστημένος εκεί, έδωσε πάμπολλες διαλέξεις για την Αμερικανική Αρχαιολογική Εταιρεία, για την συλλογή χρημάτων της Near East Relief καθώς και άλλες ομιλίες μετά προβολής φωτεινών εικόνων σε μεγάλες πόλεις και Πανεπιστήμια με θέματα και ζωντανές περιγραφές της Κλασσικής και Νεώτερης Ελλάδας.
Κατέκρινε παντού και πάντα, σε όλους τους τόνους της φωνής του και με όλη την δύναμη των πνευμόνων του, την Συνθήκη της Λωζάνης σαν άστοχη και άδικη και διετέλεσε μέλος της Επιτροπής που είχε συσταθή για την καταπολέμησή της.
Εργάστηκε τέλος με θέρμη, ανάλογη με τον ενθουσιώδη χαρακτήρα του για να πείση την κοινή γνώμη της Αμερικής και του Κόσμου, πως η Δωδεκάνησος είναι Ελληνική και πως πρέπει να αποδοθή στην Ελλάδα.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ο Χόρτον εγκατεστημένος τώρα στην πατρίδα του εκδίδει τα νέα του έργα. Στα 1927 διπλωματικά απομνημονεύματα με τον τίτλο “Σοβαρές και φαιδρές αναμνήσεις – Ιστορία ενός μεσογειακού Προξένου”, όπου περιγράφει τις αναμνήσεις του της τριακονταετίας 1893-1923, στα 1929 το “Άντρο νυμφών και βρυκολάκων – Τα νησιά της ελλάδος” εντυπώσεις έξοχες από τα νησιά του Αιγαίου, Μύκονο, Δήλο, Λέσβο, Χίο, Πάτμο, Ρόδο κλπ., ύμνοι και τραγούδια της Ελλάδας κ των νησιών της και τέλος στα 1932 το τελευταίο του βιβλίου “Τα τραγούδια του εξορίστου”. …”
Τελειώνει εδώ και το τρίτο (και τελευταίο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – υπενθυμίζω δε ότι όσα αναφέρει ο Φίλιππος Κ. Φάλμπος στην εργασία του για το βιβλίο του Τζορτζ Χόρτον “Η μάστιξ της Ασίας” και τις γνώμες του Αλ. Φιλαδελφέως και του Αντων. Κεραμόπουλου για τον Χόρτον, τα έχω ήδη καταχωρήσει στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” στις 8 Ιανουαρίου 2014.
Κώστας Π. Παντελόγλου
