Καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – χθες καταχώρησα το πρώτο μέρος:
“Σκοπός της “Ενώσεως (υπέρ της Αυτοδιοικήσεως)”, κατά το άρθρο 3 του καταστατικού της είναι “η δημιουργία των καταλλήλων προϋποθέσεων δια την εφαρμογήν της Αυτοδιοικήσεως πρώτου και δευτέρου βαθμού κατά τρόπον εξασφαλίζοντα πλήρως την διαχείρισιν υπό του λαού όλων ανεξαιρέτως των τοπικών υποθέσεων, κατά σύστημα δημοκρατικόν και μη επιδεχόμενον περιορισμόν ή ανάκλησιν υπό της εκτελεστικής εξουσίας”.
Στην πρώτη Γενική Συνέλευση των μελών της Ένωσης, που έγινε στις 5 Νοεμβρίου 1929, πήραν μέρος γνωστά ονόματα που διαδραμάτισαν αργότερα σημαντικό ρόλο στην επιστημονική και πολιτική ζωή της χώρας. …
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο αποτελέστηκε από τους: Αλέξανδρο Σβώλο Πρόεδρο, Αλέξανδρο Μυλωνά Α’ Αντιπρόεδρο, Χρήστο Οικονομόπουλο Σύμβουλο Επικρατείας Β’ Αντιπρόεδρο, Χρυσό Ευελπίδη Ταμία, και Μέλη τους: Χατζίσκο Βουλευτή, Σπήλιο Αγαπητό, Σπύρο Θεοδωρόπουλο, Γεώργιο Αθανασιάδη, Φίλιππο Δραγούμη και Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Η “Ένωσις (υπέρ της Αυτοδιοικήσεως)” ανέπτυξε σημαντική δράση. Οργάνωσε σειρά διαφωτιστικών διαλέξεων, που τυπώθηκαν σε ιδιαίτερα τεύχη που τελικά απετέλεσαν ολόκληρο τόμο.
Ο Αλέξανδρος Σβώλος ήταν ο πρώτος ομιλητής της σειράς αυτής των διαλέξεων με θέμα “Η Αυτοδιοίκησις· σημασία τάσεις προβλήματα”.
Εξηγώντας στην ομιλία του αυτή τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της “Ενώσεως” ο Σβώλος λέει: “Αισθανθήκαμε την ανάγκη να οργανώσουμε την προσπάθειά μας για την Αυτοδιοίκηση, επειδή συμπίπτει να πιστεύουμε όλοι ότι είναι μια ζωτικότατη γενική ανάγκη της χώρας. Να προπαγανδισθή σε ευρύτερα στρώματα του λαού η ιδέα της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Και μάλιστα πιστεύομε πως είναι ανάγκη να προπαγανδισθή η ιδέα αυτή όχι μόνο για τις ποικίλες χρησιμότητές της στην διοίκηση γενικά της χώρας, αλλά και πολύ περισσότερο για το βάθος και το ηθικό περιεχόμενο που έχει”. Και παρακάτω: “πιστεύομε προ παντός στην ανώτερη και ηθικοπλαστική σημασία της ιδέας της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Εκείνο που μας ενδιαφέρει προ παντός είναι ότι στην Αυτοδιοίκηση υπάρχει η ιδέα της δημοκρατικοποιήσεως της Διοικήσεως”.
Στην ίδια ομιλία, τονίζοντας ανάμεσα στα άλλα την παιδαγωγική σημασία της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως για την άσκηση της πολιτικής ελευθερίας ο Σβώλος τονίζει με έμφαση: “Μέσα στους θεσμούς της Αυτοδιοικήσεως, των τοπικών υποθέσεων, ο πολίτης ημπορεί ν’ αποκτήσει την συνήθεια δύο απαραιτήτων αρετών: του ενδιαφέροντος για τα κοινά και της ευθύνης για τα δημόσια πράγματα. Στο στενό κύκλο των γνωρίμων αναγκών και των γνωστών προσώπων ο πολίτης ευκολώτερα διδάσκεται να ελέγχη και να ελέγχεται, να διαχειρίζεται κοινές υποθέσεις ωσάν να ήσαν δικές του και προετοιμάζεται, σαν σε σχολείο πολιτικής, στο “άρχειν και άρχεσθαι καλώς”.
Αλλά εκτός από την ηθικοπλαστική αυτή σημασία, “η Αυτοδιοίκησις τοπικών υποθέσεων ξαλαφρώνει τουλάχιστον την κεντρική μηχανή του κοινοβουλευτισμού, κατεβάζει ένα μέρος του πολιτικού αίματος από τον υδροκέφαλο της Κεντρικής Εξουσίας προς τα άκρα των περιφερειών, δημιουργεί και άλλους στίβους φιλοδοξιών και επί τέλους καταμερίζει και τις ευθύνες για τα κοινά”. …
Ιδέες προοδευτικές, πρωτοποριακές για την εποχή που διατυπώθηκαν … ιδέες που διατηρούν και σήμερα την αξία τους …
Το άρθρο 3 του καταστατικού της “Ενώσεως υπέρ της Αυτοδιοικήσεως” που διατυπώθηκε από τον (Αλέξανδρο) Σβώλο, συμπυκνώνει κατά τρόπο επιγραμματικό και τις σημερινές μας επιδιώξεις για να καταστήσουμε τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ικανό να εκπληρώνει την σημαντική δημοκρατική αποστολή του.
Δυστυχώς η “Ένωσις υπέρ της Αυτοδιοικήσεως” δεν επέζησε πολλά χρόνια. Τα γεγονότα που επακολούθησαν χώρισαν τους δρόμους των ιδρυτών της.
Όμως το ενδιαφέρον και οι αγώνες του Αλέξανδρου Σβώλου για τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, παρ’ όλες τις νέες ευθύνες με τις οποίες επιφορτίστηκε ο δάσκαλός μας, συνεχίσθηκαν αδιάπτωτα.
Με ευγνωμοσύνη θυμόμαστε τα μαθήματα που μας έκανε και πόσο επίμονα μας προέτρεπε να ασχοληθούμε με τα προβλήματα του θεσμού. …
ο
… Σήμερα … οι απόψεις του (Αλέξανδρου) Σβώλου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όχι μόνον διατηρούν αμείωτη την αξία τους, αλλά και αποτελούν την βάση και το περιεχόμενο του αγώνα μας, για ν’ αποκατασταθεί επιτέλους στην χώρα μας ουσιαστική … Τοπική Αυτοδιοίκηση.
… η συμβολή του Αλέξανδρου Σβώλου στην διαμόρφωση των ορθών απόψεων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν αποτελεί ασήμαντη πλευρά του πολύμορφου έργου του.
Ο Δήμος (Αθηναίων), τιμώντας την μνήμη του και εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του προς τον Αλέξανδρο Σβώλο, για όλο το Εθνικό έργο του και για την συμβολή του στην διαμόρφωση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παρεχώρησε στην είσοδο του Α’ Νεκροταφείου σε περίοπτη θέση δωρεάν τάφο, που κοσμείται με την προτομή του που τόσο αριστοτεχνικά φιλοτέχνησε ο αξέχαστος γλύπτης (Θανάσης) Απάρτης.
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 20 χρόνων από τον θάνατό του το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων αποφάσισε ομόφωνα μια σημαντική οδός ή μια πλατεία να πάρει το όνομά του. Το ίδιο αποφάσισε και ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Είμαστε βέβαιοι πως και άλλοι Δήμοι θα ακολουθήσουν το παράδειγμά μας.
Θα είναι απόδοση οφειλόμενου ελάχιστου φόρου τιμής. …”
Κώστας Π. Παντελόγλου
