Στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” οφείλω θαρρώ να καταχωρώ μικρής έκτασης έστω κείμενα που δίνουν ωστόσο εικόνα αληθή των όσων ακόμα τα χρόνια του ’60 βιώναμε – και θα το κάνω όσο γραφτά, μικρότερα ή μεγαλύτερα, γεμάτα σκοπιμότητα, θα αποκρύπτουν την αλήθεια, παραπληροφορούντα, προερχόμενα από ασεβείς και βλάσφημους που έχουν αναλάβει σχετική εργολαβία, παριστάνοντας μάλιστα τους κομμουνιστές…
Όσα σήμερα θα καταχωρήσω στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” τα απέσπασα από μια ομιλία του συγγραφέα Βασίλη Βασιλικού σε συγκέντρωση για τις δημοκρατικές ελευθερίες που είχε οργανώσει η Δημοκρατική Κίνηση Νέων “Γρηγόρης Λαμπράκης” – η ομιλία του είχε δημοσιευθεί στην “Επιθεώρηση Τέχνης” (Αριθ. τεύχους 109, Ιανουάριος 1964, Σελ. 89-90):
“Χώρισε κανείς ποτέ την θάλασσα σε εθνικόφρονα και μη; Φακέλλωσε κανείς ποτέ τα σύννεφα; Ζήτησε πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων από τα δέντρα πριν καρποφορήσουν; Κι η ψυχή του ανθρώπου είναι θάλασσα, είναι δέντρο και σύννεφο. Πώς μπορούμε λοιπόν να την κλείσουμε σε καλούπια και να την υποχρεώσουμε να κηρύξει, ν’ αποκηρύξει ή να επικηρύξει; … δεν μας επιτρέπεται να μένουμε επ’ άπειρον δέσμιοι μιας φέτας του παρελθόντος, όταν ολόκληρο το παρελθόν είναι η κληρονομιά μας, βαρειά κι ασήκωτη ίσως κληρονομιά, αλλά ωστόσο κληρονομιά για πάντα. Κι αντί να το βλέπουμε έτσι, σαν ένα σύνολο, εμείς το απομονώσαμε επαίσχυντα, το διαιρέσαμε, το ξεκόψαμε από την ζωική συνοχή του, την ίδια εκείνη συνοχή που έχει μόνο το ζωικό μετάξι, και το ανακρίνουμε κατόπιν υπό μορφήν εξέτασης μάρτυρος πταισματοδικείου. Αλλά η Ιδέα, το Φρόνημα, δεν μπορούν να γίνουν πταίσμα. Ούτε μπορεί ποτέ το Φρόνημα να φρονηματιστεί. …
… Στα χωριά μας ακόμα βασιλεύει παντοδύναμο το πνεύμα του Θάνου Βλέκα “ότε οι χωρικοί με λοξόν τον αυχένα της δουλείας, εσιώπων” και στις πόλεις το κλίμα που γέννησε την “Δίκη” του Κάφκα, συνεχίζεται, καθώς ένα πρωί δύο άγνωστοι αστυνόμοι συνέλαβαν μες το δωμάτιό του τον Ιωσήφ Κ., χωρίς εκείνος να ξέρει τον λόγο και χωρίς να τον μάθει, ως το τέλος του βιβλίου ποτέ, μα που ήταν αθώος, αλλά τον έκαναν να νοιώθει το βάρος της ενοχής για ένα έγκλημα που δεν είχε κάνει. Αυτή είναι η κατάσταση. Και μόνο με άλματα πιστεύω πως υπάρχει γιατρειά στο κακό. … Ένα τέτοιο άλμα πρέπει να γίνει και στα φρονήματα. Να καταργηθούν οι φάκελλοι και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, για να παύσει επιτέλους αυτός ο ένθετος διχασμός της εθνικής μας ζωής, ένας διχασμός που από καιρό έχει επουλωθεί στις καρδιές των ανθρώπων. Χρειάζονται, βλέπετε, μέτρα ριζικά, μέτρα στο πνεύμα του καιρού, που η κλεψύδρα του έχει μιαν άλλη, πιο γρήγορη ροή τώρα. Και προ παντός ο κάθε κόκκος της άμμου σ’ αυτή την κλεψύδρα μετρά. Ο κάθε άνθρωπος. Η αδικία σε έναν είναι αδικία στο σύνολο. Ο κάθε κόκκος, ο κάθε άνθρωπος που είναι ένας κόσμος. Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
