Όσα καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” τα έχω αντλήσει από το βιβλίο του Αβραάμ Μπεναρόγια “Η πρώτη σταδιοδρομία του Ελληνικού προλεταριάτου” (Εκδόσεις Ολκός) και αναφέρονται στο θέμα του τίτλου.
“Ήταν τέλη Απριλίου και επρόκειτο να εορτασθή η Πρωτομαγιά … Εις το “Σοσιαλιστικόν Κέντρον” εγένοντο συζητήσεις, προετοιμασίαι. Εις το (“Σοσιαλιστικό Κόμμα”) του Δρακούλη επίσης. Ο “Σύνδεσμος των Εργατικών Τάξεων” αποφασίζει τον εορτασμόν. Διεξάγονται διαπραγματεύσεις δια τον κοινόν εορτασμόν, αλλά δεν καταλήγουν εις συνεννόησιν και το “Σοσιαλιστικόν Κέντρον” αναλαμβάνει ελευθερίαν δράσεως. Η απόφασις ελήφθη: τα μέλη του “Σοσιαλιστικού Κέντρου” και όσα του συνδικάτου “Η Πρόοδος” θελήσουν, θα συγκεντρωθούν εις το εξοχικόν καφενείον “Μέτσι” εγγύς του Σταδίου. Η “Άμυνα” θα εκδίδετο πανηγυρική. Εκεί εις το καφενείον θα αναπετανύετο η ερυθρά σημαία δια πρώτην φοράν, θα εξεφωνούντο λόγοι και θα εψάλλοντο σοσιαλιστικοί ύμνοι. Έτσι είπεν ο αρχηγός Ν. Γιαννιός και έτσι θα εγίνετο. Αλλά σοσιαλιστικοί ύμνοι δεν ηδύναντο να ψαλλούν από όλους, διότι οι περισσότεροι τους ηγνόουν. Ο Πικρός αναλαμβάνει και ετέθη εις το έργον. Μετέφρασεν δυο-τρεις. Και ο Μπεναρόγιας ανέλαβεν το έργον του μουσικοδιδασκάλου. Εις το Ζάππειον, εις τους απομεμονωμένους πάγκους, εγένοντο προπαρασκευαστικαί “συναυλίαι”. Οι εργάται σοσιαλισταί της Ελλάδος, ακόμη μία χούφτα ανθρώπων, εδιδάσκοντο τον σοσιαλιστικόν ύμνον, την Διεθνή, κατά μετάφρασιν Πικρού. “Εμπρός της γης οι κολασμένοι…”.
Την ημέραν της Πρωτομαγιάς το πρόγραμμα εξετελέσθη ολόκληρον. Ο Ν. Γιαννιός ωμίλησεν πρώτος, ο ποιητής Πικρός και άλλοι απήγγειλαν σοσιαλιστικά ποιήματα, ο φιλοξενούμενος ξένος ωμίλησεν επίσης, ήλθεν η σειρά ενός άλλου, του φοιτητού Παπαδημητρίου. Η ερυθρά σημαία είχε αναπεταθή, οι ήχοι των σοσιαλιστικών ύμνων αντήχησαν μέχρι των ώτων των χωροφυλάκων, προτού δε τελειώση ο λόγος του Παπαδημητρίου καταφθάνει η αστυνομία, συλλαμβάνει πάντας “επ’ αυτοφώρω” και αφού κατέβασεν την (ερυθράν) σημαίαν ωδήγησεν όλους υπό συνοδείαν – καμμιά εικοσιπενταριά εν όλω – εις την Διεύθυνσιν της Αστυνομίας. Οι συλληφθέντες – πτοηθέντες ολίγον εν αρχή – παρά τας ενθαρρύνσεις των αρχηγών, συνήθλον καθ’ οδόν και η συνοδεία ταχέως μετεβλήθη εις διαδήλωσιν με ζητωκραυγάς, τραγούδια και διαμαρτυρίας. Ο κόσμος περίεργος και έκπληκτος, συνεκεντρούτο και η Πρωτομαγιά …, βοηθουμένη υπό της Αστυνομίας, έκαμε την εμφάνισίν της εν μέσαις Αθήναις.
Εις την Διεύθυνσιν της Αστυνομίας, ο Διευθυντής κ. Ζυμβρακάκης, ημιεύθυμος, ημισοβαρός, ανέκρινε την “Οργανωτικήν Επιτροπήν”. Η θέσις των συλληφθέντων που ήρχοντο ακόμη (προς την Διεύθυνσιν της Αστυνομίας), δεν είχε κριθή. Ο εξόριστος Μπεναρόγιας υπό την απειλήν νέας εξορίας, παρά τας παροτρύνσεις όπως ξεφύγη δεν ηθέλησε να χάσει ένα τόσο “σημαντικό” γεγονός. Αλλά η συντρόφισσα Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού (μεταξύ των εορταστών υπήρχον και τρεις γυναίκες) κατώρθωσε να πείση αξιωματικόν τινά ότι επρόκειτο περί παρατυχόντος ξένου και ν’ απελευθερώση τον “ξένον”. Αλλ’ ευθύς αμέσως είχομεν φθάσει εις την Διεύθυνσιν (της Αστυνομίας), και οι συλληφθέντες όλοι αφέθησαν ελεύθεροι μαζί με την “Οργανωτικήν Επιτροπήν” και με ζητωκραυγάς: Ζήτω η Πρωτομαγιά,ζήτω ο Ζυμβρακάκης (!) εξεχύθησαν εις τους δρόμους.
Η διαδήλωσις γίνεται τώρα πολυπληθεστέρα και η Πλατεία του Κλαυθμώνος αντηχεί από τας φωνάς και τα τραγούδια. Εις το “πατάρι” (του καφενείου “Κλαυθμώνος”) ο αρχηγός (Ν. Γιαννιός) σοβαρός και αυστηρός πάντοτε, κάμνει τον απολογισμόν της ημέρας και η εορτή λήγει”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
