Καταχωρώ σήμερα το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – χτες καταχώρησα το πρώτο μέρος και πληροφόρησα περί τίνος πρόκειται:
“Πρωτότυπος πάντοτε και ευφυολόγος (ο Δημήτριος Καμπούρογλου), παραστατικός και σαρκαστής, εδημιούργησεν ένα ιδικόν του στυλ.
Δια πολλά τοπογραφικά, αρχαιολογικά και καλλιτεχνικά ζητήματα, γνωρίζει να δίδη την γνώμην του μέσα εις ένα πλαίσιον ιδιόρρυθμων διαλόγων, λυρισμών και εκφράσεων, αι τελευταίαι λέξεις των οποίων είναι πολλάκις απροσδόκητοι· αυτό κυρίως χαρακτηρίζει τον Καμπούρογλου.
Προκειμένου λ.χ. περί παλαιότητος, (είναι ο πρώτος που διακρίνει αρχαιότητα και παλαιότητα), μας εφιστά την προσοχήν εις την διάκρισιν του τι είναι παλαιό και τι παληό.
“Η γλώσσα μας, λέγει, εις τας συνθέσεις ιδίως, πολύ μας διευκολύνει· άλλο εννοεί λέγουσα παλαιό σπίτι και άλλο παληόσπιτο· όπως και άλλο εννοεί λέγουσα παλαιός άνθρωπος και άλλο παληάνθρωπος!”
Αλλαχού μας προτρέπει να σεβώμεθα τα παλαιά κτίσματα, όπως και τα αρχαία:
“Εις ημάς, γράφει, η έννοια της αρχαιότητος όχι μόνον εξηφάνισε την έννοια της παλαιότητος, αλλά και μας ενέπνευσε και άσπονδον προς αυτήν μίσος· παλαιόν πράγμα εις την Ελλάδα δεν μένει στα πόδια του και πρώτη δουλειά του υιού που επλούτισε είναι να κρημνίση το σπίτι του πατέρα του”.
ο
Υπό τα παλαιά (ο Καμπούρογλου) δεν εννοεί μόνον τις εκκλησίες, τα μοναστήρια, τα σπίτια, τας εικόνας και τα έπιπλά των, αλλά συμπεριλαμβάνει και τα δένδρα και κατ’ εξοχήν τον Ελαιώνα ή τον Λόγγον των Αθηνών.
Στον “Αναδρομάρη της Αττικής” αρχίζει τις στροφές του Λόγγου με τον ύμνον:
“Από την σιωπήν του Ελαιώνος ας υψωθή η φωνή μου.
Από την μικράν συστάδα των δένδρων που αριθμούν με αιώνας
ό,τι τα άλλα δένδρα αριθμούν με χρόνια·
είναι τ’ απομεινάρια των ιερών κορμών που εγνώρισαν την Αθηνά και τον Σωκράτη·
είναι τα “αγήρατα φυτεύματα” που ύμνησεν ο Σοφοκλής…”
ο
Ο Καμπούρογλου μάς έμαθε να διακρίνομεν παρανοηθέντα σήμερον ονόματα των παλαιών εκκλησιών, όπως με το όνομα Σωτήρα, κατ’ αυτόν Σώτειρα … το μετατραπέν εις Μεταμόρφωσιν του Σωτήρος και το οποίον ερμηνεύει ως Κοίμησιν Θεοτόκου, σύνθετον δε με το Χρυσο- (κατ’ Αθηναϊκήν συνήθειαν: Χρυσοδαφνιώτισσα, Χρυσοκαστριώτισσα, Χρυσοσπηλιώτισσα) ως μετάστασιν της Θεοτόκου κά.
Ανασύρει λησμονηθέντα χαρακτηριστικώτατα επίθετα, τα οποία συνδέει – ως και το Σώτειρα – με ονόματα εις την πολιούχον των αρχαίων Αθηνών αποδιδόμενα, ως το Κυρά (αγία Κυρά και νέα Κυρά), Δύναμις (αγία Δύναμις) και την ερμηνείαν των ποικίλλει με χαρακτηριστικούς της μεγάλης αγάπης του λόγους.
Εις ένα τελευταίον λ.χ. σημείωμά του εις την “Εστίαν” με την επιγραφήν “Εννιάμερα” προσθέτει:
“Πέρυσι ακόμη, ελιτάνευσαν το εικόνισμα της Κυράς το εις την Υπαπαντήν αποκείμενον. Ηκολούθησαν όλαι αι γραίαι της συνοικίας, η κλησάρισσα, ένας επίτροπος και ο υποφαινόμενος. Φέτος ούτε λειτουργία δεν έγινεν εκεί.
Φεύγουν τα πάντα. Ας τα γράψωμεν τουλάχιστον”.
ο
Ο Καμπούρογλου, κύριοι, είναι πράγματι μία εξαίρεσις εις τον τόπον μας· είναι εξαίρεσις ακόμη και δια το θαλερόν του πνεύμα που διατηρεί με όλα τα ογδόντα του χρόνια.
Ως συνάδελφος και φίλος του εύχομαι να ευτυχήση να εορτάση και την εκατονταετηρίδα του”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
