Ο “Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας” αναδημοσιεύει σήμερα μια δημοσίευση του Κέντρου Ιστορίας Νέας Φιλαδέλφειας (Κ.Ι.ΝΕ.ΦΙΛ.) των Εκδόσεων Παντελόγλου, το οποίο ξεκίνησε το 1986 πολύμορφη δραστηριότητα εδραζομένη και σε αποτελέσματα πολύχρονης εκτεταμένης και εντατικής μελετητικής ερευνητικής – και όχι μόνον – προσπάθειας του Κώστα Π. Παντελόγλου σχετικά. Η εν λόγω δημοσίευση κυκλοφόρησε σε έντυπη μορφή τον Οκτώβριο του 2010.
Είχαν προηγηθή των Δημοτικών Εκλογών που ορίσθηκαν για τις 5 Απριλίου 1959 οι Βουλευτικές Εκλογές της 11ης Μαΐου 1958 οι οποίες ανέδειξαν την προδικτατορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) (1), ως αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό ψήφων 24,42% και 79 βουλευτές.
Επρόκειτο για μια εξαιρετική επιτυχία της η οποία έκανε το Κόμμα της Δεξιάς, που αναδείχθηκε στην Κυβέρνηση με μειωμένες τις δυνάμεις του, μα και άλλες δυνάμεις εντός και εκτός Ελλάδος να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν δράσεις με σκοπό την μείωση της δυνάμεως της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) και της επιρροής της.
Εντάθηκαν οι πιέσεις μα και οι διωγμοί των οπαδών και στελεχών της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), με κορυφαίο γεγονός την σύλληψη του ηγετικού της στελέχους Μανώλη Γλέζου, ήρωα της Εθνικής μας Αντιστάσεως, τον Δεκέμβριο του 1958 με την κατηγορία της κατασκοπίας.
Επιστρατεύθηκε και η αλλαγή του εκλογικού συστήματος για τις Δημοτικές Εκλογές της 5ης Απριλίου 1959 – σημειώνω στο σημείο αυτό ότι ο Υπουργός Εσωτερικών της κυβερνήσεως της ΕΡΕ εισηγούμενος το σχετικό νομοσχέδιο είχε πει μεταξύ άλλων ότι «πρόθεσις της κυβερνήσεως είναι να μην δοθή πολιτικός χαρακτήρ εις τας Δημοτικάς Εκλογάς και να απομονωθή η συμπαγής δύναμις της Αριστεράς»(2).
Σημειώνω ακόμη ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε δηλώσει: «Επί κεφαλής των Δήμων πρέπει να εκλέγονται όχι πράκτορες των κομμάτων και ούτε φίλοι ή αντίπαλοι των κυβερνήσεων … Κατά μείζονα λόγον αποδοκιμάζομεν την συνεργασίαν, φανεράν ή απόκρυφον, με την ΕΔΑ» (3).
Εκτιμώντας τις εν τω μεταξύ εξελίξεις από τις Βουλευτικές Εκλογές της 11ης Μαΐου 1958, τόσο επί του πεδίου της Δημοκρατίας και των εθνικών ζητημάτων όσο και επί του πεδίου της οικονομικής καταστάσεως του Λαού, αλλά και επί των αφορώντων την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα τοπικά προβλήματα, η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) απεφάσισε να θέσει πολιτικό ζήτημα στις Δημοτικές Εκλογές της 5ης Απριλίου 1959 με υιοθέτηση μιας πολύ πλατειάς πολιτικής που περικλείονταν στα ακόλουθα 6 αιτήματα: «Προάσπισις της Δημοκρατίας. Όχι βάσεις θανάτου. Όχι προδοσία της Κύπρου. Οικονομικά μέτρα υπέρ του Λαού. Κατοχύρωσις οικονομική και διοικητική της ομαλής λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως. Λύσεις στα τοπικά προβλήματα»(4).
Όσο πλησίαζε η ημέρα των Δημοτικών Εκλογών της 5ης Απριλίου 1959 τόσο ανεπτύσσετο η παρεμπόδιση της προεκλογικής δραστηριότητος των δυνάμεων της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) μα και των μετ’ αυτής συνεργαζομένων (κλήσεις στην Ασφάλεια, συλλήψεις, απαγόρευση συγκεντρώσεων, κά.).
Χαρακτηριστικά θαρρώ τα ακόλουθα που περιλαμβάνονται σε άρθρο του Προέδρου της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) Γιάννη Πασαλίδη(5) το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Η Αυγή στις 29 Μαρτίου 1959, λίγες ημέρες πριν τις Δημοτικές Εκλογές: «Σε μία εβδομάδα ο Λαός θα βρεθή και πάλι μπροστά στις κάλπες. Πόση σημασία έχει η ψήφος του φαίνεται από τον απέραντο φόβο που κατέλαβε την κυβέρνηση. Απ’ άκρη σ’ άκρη (της Ελλάδος) η μειοψηφία που κυβερνά άπλωσε τον ιστό του τρόμου. Αν η κυβέρνηση είχε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της δεν θα κατέφευγε σ’ αυτές τις πρωτοφανείς μεθόδους»(6).
Οι συνεπείς αριστεροί και κεντρώοι δημοκράτες της πόλεώς μας, της Νέας Φιλαδέλφειας, είχαν και αυτοί τότε το μερτικό των πιέσεων και των διωγμών που τους αναλογούσε, αν όχι περισσότερο. Βίωσα, αν και μαθητής ακόμη της έκτης (τετάρτης δηλαδή) τάξεως του Γυμνασίου, 15 και κάτι μόλις χρονών, όψεις των διαπραττομένων σχετικά στην πόλη μας που είχαν τον αντίχτυπό τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και στην πατρική μου οικογένεια. Έντονα αποτυπωμένο στην μνήμη μου το πήγαινε-έλα στο σπίτι που τον καιρό εκείνο μέναμε με ενοίκιο στην Οδό Κυδωνιών Αριθμός 5 – κοντά στο σημερινό Δημαρχείο, τότε Αστυνομικό Τμήμα και Ταχυδρομείο (σπίτι που περιλαμβανόταν σε τετρακατοικία του συνοικισμού που πρόσφατα γκρεμίσανε) – του προοδευτικού κεντρώου δημοκράτη Δημάρχου μας Νικολάου Τρυπιά(7) και της δασκάλας Κατίνας Μαμέλη(8), ψυχής της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) στην Νέα Φιλαδέλφεια. Και στέρεα έκτοτε η απόφασή μου, συν τοις άλλοις, να ασχοληθώ κοινωνικοπολιτικά και επιστημονικά με τα της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως – έχω συμπληρώσει ήδη πάνω από 50 χρόνια τέτοιας απασχολήσεως.
Ο προοδευτικός κεντρώος δημοκράτης Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας Νικόλαος Τρυπιάς παρ’ όλες τις πιέσεις δεν έκανε πίσω στην συνεργασία του με τις δυνάμεις της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), τόσο τοπικά όσο και κεντρικά, συνεργασία που εξελίσσονταν από τις Δημοτικές Εκλογές του 1951, του 1954, του 1959, του 1964 και διήρκεσε μέχρι τον θάνατό του, το 1965. Αναδείχθηκε σε παράδειγμα αντίστασης στις πιέσεις που του ασκήθηκαν για να μην συνεργασθή με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), παράδειγμα πανελλαδικής εμβέλειας όπως και πράγματι ήταν με τα πραττόμενα και τα λεγόμενά του καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του ως Δημάρχου της Νέας Φιλαδέλφειας (1951-1965)(9).
Στις 31 Μαρτίου 1959 ο Σοφοκλής Βενιζέλος, Αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων στο οποίο ανήκε ο Νικόλαος Τρυπιάς, κατάγγειλε με δηλώσεις του τα διαπραττόμενα στην Νέα Φιλαδέλφεια: «Η συμπεριφορά της κυβερνήσεως δημιουργεί κατάστασιν αφόρητον … Εκλήθησαν από την Ασφάλειαν όλοι οι Δημοτικοί Σύμβουλοι, καθαρώς φιλελευθέρων φρονημάτων, του ψηφοδελτίου του κ. Τρυπιά του Δήμου Νέας Φιλαδελφείας και εζητήθη η παραίτησίς των»(10).
Εις απάντησιν του Αρχηγού των Φιλελευθέρων Σοφοκλή Βενιζέλου έσπευσε ο Υφυπουργός Εσωτερικών (Υπουργός Ασφαλείας) ο οποίος και δήλωσε: «εάν η εθνική συνείδησις ωρισμένων πολιτικών εθολώθη και λόγω αυτής της αιτίας εδέχθησαν να συμπράξουν με τους κομμουνιστάς, τούτο δεν αποτελεί λόγον να παύσουν τα Σώματα Ασφαλείας να εφαρμόζουν τους νόμους»(11).
Έχω από την προεκλογική περίοδο των Δημοτικών Εκλογών της 5ης Απριλίου 1959 στο αρχείο μου και ένα ακόμη δείγμα των τρόπων και των μεθόδων που το κόμμα της Δεξιάς μα και άλλες δυνάμεις εντός και εκτός Ελλάδος χρησιμοποίησαν ειδικώτερα στην περίπτωση της πόλεώς μας, της Νέας Φιλαδέλφειας, για να επηρεάσουν το φρόνημα των ανδρών και γυναικών που θα ψήφιζαν στις Δημοτικές Εκλογές της 5ης Απριλίου 1959.
Πρόκειται για μια ανορθόγραφη, κατά το όνομα του Δημάρχου μας Νικολάου Τρυπιά, προκήρυξη που γράφει:
Φιλαδελφειώτες!
Τριπιάς = Κομματισμός, Πολιτικολογία, μετατροπή του Δήμου μας σε Σοβιετικό προγεφύρωμα.
Παπαδιάς = Ακομμάτιστο ενδιαφέρον για τον Δήμο. Έργα, Πρόοδος, Ευημερία.»
Πάντα ταύτα εντός πλαισίου.
Προσθέτω πως Δημοσθένης Παπαδιάς ονομαζόταν ο επικεφαλής του ψηφοδελτίου της Δεξιάς, απόστρατος αξιωματικός της Χωροφυλακής θαρρώ πως ήταν.
Η κινητοποίηση ενωμένων των συνεπών αριστερών και κεντρώων μα και ωρισμένων μετριοπαθών συντηρητικών Φιλαδελφειωτών έδωσε την απάντηση στην κυβέρνηση της Δεξιάς μα και σ’ άλλες δυνάμεις εντός και εκτός Ελλάδος που άλλα επεδίωκαν. Το ψηφοδέλτιο μ’ επικεφαλής τον προοδευτικό κεντρώο δημοκράτη Νικόλαο Τρυπιά που συνεργάζονταν με τις δυνάμεις της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), τόσο τοπικά όσο και κεντρικά, κέρδισε περιφανή νίκη αποτελώντας και σ’ αυτό πανελλαδικό θετικό παράδειγμα – γι’ αυτό και δικαίως έγκυροι κύκλοι της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) σημείωναν στην εφημερίδα Η Αυγή: «Στον Δήμο της Νέας Φιλαδέλφειας ο υποστηριζόμενος από την ΕΔΑ και τους Φιλελευθέρους υποψήφιος πήρε το 66,7% (των ψήφων) έναντι 63,7% που είχαν λάβει τον Μάϊο του 1958 η ΕΔΑ και το Κόμμα των Φιλελευθέρων στην Νέα Φιλαδέλφεια»(12).
Σημειώσεις
(1) Τα χρόνια που πέρασαν, μετά την δικτατορία των συνταγματαρχών (1967-1974), έχω πολλές φορές αναφερθή στην προδικτατορική ενωτική δημοκρατική αριστερά. Πρόσφατα μάλιστα (Αύγουστος 2010) κυκλοφόρησε και Κατάλογος των σχετικών εργασιών και δημοσιευμάτων μου από τις Εκδόσεις Παντελόγλου (24 Σελίδες).
Σ’ αυτή την Σημείωσή μου όμως θα ήθελα να παραπέμψω τον αναγνώστη ειδικώτερα στο: Κώστας Π. Παντελόγλου, «Ωρισμένα για την προδικτατορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), Ο Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 58-59, Απρίλιος-Μάϊος 2009, Σελ. 3-6.
(2) Βλ. και Τάσος Τρίκκας, ΕΔΑ 1951-1967: Το Νέο Πρόσωπο της Αριστεράς, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2009, Τόμος Α’, Σελ. 640.
(3) Βλ. και Τάσος Τρίκκας, ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 641.
(4) Βλ. Εφημ. Η Αυγή, 1 Φεβρουαρίου 1959, αλλά και Τάσος Τρίκκας ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 640.
(5) Για το ποιος ο Γιάννης Πασαλίδης βλ.
α) Κώστας Π. Παντελόγλου, Γιάννης Πασαλίδης ένα σημείωμα μ’ αφορμή την επέτειο του θανάτου του (14 Μαρτίου 1968), Εκδόσεις Παντελόγλου Κέντρο Κοινωνικοπολιτικών Μελετών & Ερευνών (ΚΚΜΕ) Δημοσίευση πρώτη – Αθήνα 2002, 12 Σελ.
β) Γ.Δ. Νισύριος, Γιάννης Πασαλίδης, Εκδόσεις Σεμελίδης, Θεσσαλονίκη 1985, 200 Σελ.
(6) Βλ. και Τάσος Τρίκκας, ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 644.
(7) Σχετικά με τον Δήμαρχό μας Νικόλαο Τρυπιά βλ. και:
α) Κώστας Π. Παντελόγλου, «Η Νέα Φιλαδέλφεια, τα επιτεύγματα και τα εκκρεμή προβλή ματα αυτής – Δενδροστοιχίες Πλατείες Κήποι• Σχολικά Κτίρια• Γέφυρες προς Περισσό• Κοινωνική Πρόνοια Δημοτικόν Ιατρείον• Αθλητισμός Παιδικές Χαρές Άλσος• το Κράτος να ενισχύση τους Δήμους, να μην αφαιρεί πόρους τους (ομιλεί ο Δήμαρχος κ. Νικόλαος Τρυπιάς εν έτει 1957)», Ο Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 34-35-36, 16-31 Μαρτίου & 15 Απριλίου 2006, Σελ. 6-13.
β) Κώστας Π. Παντελόγλου, «Λεύκωμα και Εκδήλωση (21 Ιουνίου 2006) για τον Νικόλαο Τρυπιά Δήμαρχο της Ν. Φιλαδέλφειας τα χρόνια 1951-1965», Ο Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 40-41-42, 15-30 Ιουνίου & 15 Ιουλίου 2006, Σελ. 3-5.
γ) Κώστας Π. Παντελόγλου, «Για ένα Υπόμνημα, καρπό Συσκέψεως Παραγόντων της Αυτοδιοικήσεως της Περιοχής Αθηνών-Πειραιώς, που φέρει την υπογραφή και του Δημάρχου της Ν. Φιλα δέλφειας Νικολάου Τρυπιά», Ο Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 40-41-42, 15-30 Ιουνίου & 15 Ιουλίου 2006, Σελ. 7-9.
(8) Σχετικά με την δασκάλα Κατίνα Μαμέλη βλ. και:
α) Κώστας Π. Παντελόγλου, «Η παλαιά Φιλαδελφειώτισσα αγωνίστρια δασκάλα Κατίνα Μαμέλη στις φυλακές και στις εξορίες…», Ο Κόσμος της Ν. Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Φυλλάδιο 1, Αύγουστος 1984, Σελ. 33-35.
β) Κώστας Π. Παντελόγλου, «Μικρασιατικός Χαλασμός. Έτσι αφήσαμε τον τόπο μας (Μια αφήγηση της δασκάλας Κατίνας Μαμέλη)», Ιστορικό Αρχείο Νέας Φιλαδέλφειας, Εκδόσεις Παντελόγλου, Ντοσσιέ δεύτερο, Αύγουστος 1996, Σελ. 4 και 23-27.
(9) Δεν ήταν φυσικά τυχαίο που παρόντες στην κηδεία του Δημάρχου μας Νικολάου Τρυπιά την Πέμπτη 8 Ιουλίου 1965 από τον Ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου στην Νέα Φιλαδέλφεια – εκτός από πλήθος κόσμου και όλα σχεδόν τα μέλη της κυβερνήσεως μ’ επικεφαλής τον Πρωθυπουργό (απόντες οι Υπουργοί Εθνικής Αμύνης Π. Γαρουφαλιάς και Οικονομικών Κ. Μητσοτάκης), μα και όλους σχεδόν τους Δημάρχους της Αττικής μ’ επικεφαλής τον Δήμαρχο Αθηναίων και Πρόεδρο της ΚΕΔΚΕ, και βεβαίως την χήρα του Σοφοκλή Βενιζέλου και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο, κά. – ήταν και οι αντιπροσωπεύοντες την προδικτατορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) Μανώλης Γλέζος, Γιάννης Ιμβριώτης, Βασίλης Νεφελούδης μέλη της Εκτελεστικής της Επιτροπής, Γεράσιμος Γεωργάτος μέλος της Διοικούσης της Επιτροπής, και Δημήτρης Παπανικολάου βουλευτής της. Στέφανο εκ μέρους της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) στον τάφο του αποθανόντος Δημάρχου μας Νικολάου Τρυπιά στο Νεκροταφείο της Νέας Φιλαδέλφειας είχε καταθέσει ο Καθηγητής Γιάννης Ιμβριώτης ο οποίος απηύθυνε και τον ύστατο χαιρετισμό. Ενδεικτικό εξ άλλου είναι και το γεγονός ότι η εφημερίδα Η Αυγή δημοσίευσε τα της κηδείας του Δημάρχου μας Νικολάου Τρυπιά στην πρώτη της σελίδα τετράστηλο με γύρισμα στην πέμπτη της σελίδα (βλ. Εφημ. Η Αυγή, Παρασκευή 9 Ιουλίου 1965).
(10) Βλ. και Τάσος Τρίκκας, ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 644.
(11) Βλ. Εφημ. Ακρόπολις, 2 Απριλίου 1959, αλλά και Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές 1946-1967, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2001, Σελ. 258.
(12) Βλ. Εφημ. Η Αυγή, 7 Απριλίου 1959, αλλά και Τάσος Τρίκκας, ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 646.
Στην παρούσα Σημείωσή μου πρέπει θαρρώ να σημειώσω και τα ονόματα των εκλεγέντων Δημοτικών Συμβούλων στις Δημοτικές Εκλογές της 5ης Απριλίου 1959 στον Δήμο της Νέας Φιλαδέλφειας – Από το ψηφοδέλτιο μ’ επικεφαλής τον Νικόλαο Τρυπιά: 1) Νικόλαος Τρυπιάς 2) Τάσος Αμπατζής 3) Μανώλης Μακρής 4) Ηρώ Χατζηβασιλείου 5) Παντελής Ραπτάρχης 6) Χρήστος Αργυρόπουλος 7) Μαρία Γιαννάκη 8) Ανδρέας Συμεωνίδης 9) Στέφανος Νοτιάς 10) Γεώργιος Τσακναρίδης 11) Ευάγγελος Καλφέλης. Από το ψηφοδέλτιο μ’ επικεφαλής τον Δημοσθένη Παπαδιά: 1) Δημοσθένης Παπαδιάς 2) Χρήστος Αμμανίτης 3) Ανάργυρος Κεσεμίδης 4) Ιωάννης Ζάμπογλου 5) Μιχάλης Λαζαρόγκωνας.
Προσθέτω δε ότι στις 17 Μαΐου 1959 που πραγματοποιήθηκε η έμμεση εκλογή του Δημάρχου από τους εκλεγέντες με απλή αναλογική Δημοτικούς Συμβούλους και με φανερή ψηφοφορία, κατά τις προβλέψεις του ψηφισθέντος τον Φεβρουάριο του 1959 νέου εκλογικού νόμου εν όψει των Δημοτικών Εκλογών της 5ης Απριλίου 1959, εξελέγη Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας ο Νικόλαος Τρυπιάς όχι με 11 ψήφους αλλά με 12, διότι εψήφισε υπέρ αυτού και ο Δημοτικός Σύμβουλος Ανάργυρος Κεσεμίδης του αντιπάλου ψηφοδελτίου – και τούτο παρά τις υπενθυμίσεις και νουθεσίες του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, με δηλώσεις του στις 13 Μαΐου 1959, προς τους ανά την Χώρα «εκλέκτορας της εθνικοφρόνου παρατάξεως» ότι «ο Ελληνικός Λαός προκληθείς υπό της Άκρας Αριστεράς έλαβε σαφή θέσιν έναντι των αντεθνικών αυτής συνθημάτων» και ότι είναι «χρέος αυτών να πειθαρχήσουν τας κομματικάς και προσωπικάς των φιλοδοξίας ίνα διαφυλαχθή και η τελευταία Κοινότης από την επιρροήν του κομμουνισμού» (βλ. και Τάσος Τρίκκας, ό.π., Τόμος Α’, Σελ. 648).
Συμπληρώνω ότι στις Δημαιρεσίες που διενεργήθηκαν την 31η Μαΐου 1959 στην πόλη μας Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου εξελέγη ο Παντελής Ραπτάρχης, Αντιπρόεδρος ο Χρήστος Αργυρόπουλος και Γραμματέας ο Γεώργιος Τσακναρίδης. Μέλη της Δημαρχιακής Επιτροπής ο Ευάγγελος Καλφέλης και ο Μανώλης Μακρής.
