Μερικές πληροφορίες που αναφέρονται στον Θανάση Κλάρα – στον μετέπειτα Άρη Βελουχιώτη (27 Αυγούστου 1905-15 Ιουνίου 1945) – ως συντάκτη της εφημερίδας “Ριζοσπάστης” θα καταχωρήσω στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” – πληροφορίες χαρακτηριστικές και θέλω να πιστεύω χρήσιμες σε πολλούς, ιδιαίτερα σε όσους προσπαθούν στην κατεύθυνση μιας αυθεντικά ριζοσπαστικής δημοσιογραφίας.
Όσα θα ακολουθήσουν τα έχω αποσπάσει από το βιβλίο του Πάνου Λάγδα “Άρης Βελουχιώτης. Ο πρώτος του Αγώνα (βιογραφία 1905-1945)”, Τόμος Α’, Εκδόσεις “Κυψέλη”, Αθήνα 1964. Ας τα διαβάσουμε με προσοχή:
“… μαζί με τ’ άλλα του καθήκοντα ο (Θανάσης) Κλάρας δούλεψε για ένα διάστημα μεγάλο σαν συντάκτης κι αρχισυντάκτης του “Ριζοσπάστη”. Δεν ήταν μόνο η κατάρτιση του (Θανάση) Κλάρα – η θεωρητική και γενικά η πνευματική του καλλιέργεια – καθώς και η πείρα που είχε αποκτήσει από τους λαϊκούς αγώνες κι απ’ τα προβλήματα των εργαζομένων. Ήταν μαζί κι η ανάγκη που υπήρχε τότε (και που την έκανε εντατικώτερη η εσωτερική και διεθνής κατάσταση γύρω στα 1928-1929 και ύστερα) να αναπτυχθεί ολόπλευρα το δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ (ο “Ριζοσπάστης”) και με μαχητικούς και άξιους συντάκτες ν’ ανταποκριθεί στα διαρκώς και σπουδαιότερα καθήκοντά του.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ο (Θανάσης) Κλάρας σαν συντάκτης του “Ριζοσπάστη” βασικά ασχολήθηκε με το “εργατικό ρεπορτάζ”. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Αυτή η προτίμηση του (Θανάση) Κλάρα είχε σχέση άμεση, όχι μονάχα με την μεγάλη του αγάπη στον λαό και στους εργαζόμενους, που έκανε τον ίδιο να ζει κάθε τους πρόβλημα και ν’ αγωνίζεται με κάθε τρόπο για τα δίκαιά τους. Ήταν μαζί και μια εκδήλωση της αγωνιστικής ψυχολογίας του, της διάθεσής του δηλαδή διαρκώς ν’ αγωνίζεται κι ούτε μια στιγμή ν’ αποσπαστεί απ’ τους μαχητικούς αγώνες για να κάνει το καθήκον του κυρίως με την πέννα στο γραφείο του. … Έτσι διαμόρφωσε έναν τύπο εξαιρετικό, “εργάτη-συντάκτη” ή “διαδηλωτή-συντάκτη” (για τους πιο γενικούς αγώνες όπου και αυτός πρωτοστατούσε, ενώ ταυτόχρονα βρισκόταν εκεί και τους παρακολουθούσε σαν συντάκτης). Κι αυτό είχε την έννοια ότι η βασική ιδιότητά του, και στην περίοδο που δούλευε στον “Ριζοσπάστη” σαν συντάκτης, ήταν η ιδιότητα του λαϊκού αγωνιστή-κομμουνιστή, του στελέχους του εργατικού και γενικά του λαϊκού κινήματος. Έτσι εξακολουθούσε να παλαίβει με τον ίδιο τρόπο όπως πριν όχι “μέσα απ’ τον Ριζοσπάστη”, αλλά “και με τον Ριζοσπάστη”. Αυτό τον οδηγούσε στους λαϊκούς αγώνες και στις συγκεντρώσεις των εργαζομένων, … όχι μονάχα “για να γράψει”, αλλά και “για να παλαίψει δίπλα τους”.
Λένε ότι ο (Θανάσης) Κλάρας είχε παράδειγμα σ’ αυτή του την δουλειά τον Λένιν που ήτανε πραγματικά και πρότυπο “εργάτη ή αγρότη-ανταποκριτή”, όσες φορές του δόθηκε αυτή η ευκαιρία… Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς μπόρεσε ο (Θανάσης) Κλάρας νάναι τόσο κατατοπισμένος για όλα τα ζητήματα που είχαν οι εργαζόμενοι, νάναι τόσο πολύ μπασμένος στην ψυχολογία και την νοοτροπία τους και νάναι τόσο αγαπητός απ’ αυτούς. Πραγματικά καμμιά μικρολεπτομέρεια δεν ξέφευγε απ’ την προσοχή του κι όλα τα ζητήματα των εργαζομένων τα γνώριζε στο βάθος τους, όπως και τους ανθρώπους. … μπορούσε (έτσι) πιο καλά να πείθει και να διαφωτίζει, να τους βοηθάει τους εργαζόμενους να βλέπουν τις πραγματικές αιτίες της κατάστασής τους, τους πραγματικούς εχθρούς τους. …
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Είναι αδύνατο ν’ αναφερθούμε … (σε) όλους τους αγώνες του Θανάση Κλάρα σαν δημοσιογράφου με την πέννα του, αλλά και με το στήθος του σε διαδηλώσεις, απεργίες, κλπ. Γιατί αυτοί οι αγώνες του ήτανε πολύπλευροι, αγκάλιαζαν πλήθος ζητήματα και προ παντός ήτανε καθημερινοί. … Πολύ συχνά ο τύπος έγραφε την στερεότυπη πια είδηση: “… εκ των συλληφθέντων εκρατήθησαν οι: Αθανάσιος Κλάρας…”. …
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Έτσι ο (Θανάσης) Κλάρας γνώρισε, μες στους διωγμούς του, έξω από την κακοποίηση, τις συλλήψεις και το κλείσιμο στα κρατητήρια, τις δίκες και τις φυλακίσεις και την εξορία.
Δουλεύοντας ο (Θανάσης) Κλάρας μες στο “Ριζοσπάστη” – στα γραφεία του – δεν είχε αλλάξει ούτε μια απ’ τις συνήθειές του και την στάση του απέναντι και στην δουλειά του και στους συντρόφους του. … Ήταν το ίδιο αφοσιωμένος στο καθήκον του, το ίδιο φίλος και συμπαραστάτης προς τους συναδέλφους του, ζούσε κι εκεί με την λιτότητα που είχε ο ίδιος επιβάλει στην ζωή του απ’ την αρχή-αρχή που πέρασε στο λαϊκό κίνημα.
Έτσι αυτός, όπως κι ο Τάκης Φίτσος, ο Τσουρτσούλης κι ωρισμένοι άλλοι της παρέας τους συντάκτες, συχνά είχε για φαγητό του τσάι και ψωμί κι αρκετές φορές και τίποτα! Κι όταν η εφημερίδα έκανε έρανο να ενισχυθούν τα οικονομικά της, της χάριζε τα χρήματα που είχε να του δίνει – τον “μιστό” του. … είχε κάνει την εφημερίδα υπόθεση δική του – την καλή δουλειά της, την διάδοσή της, την περιφρούρησή της. Γι’ αυτήν την περιφρούρηση … ο (Θανάσης) Κλάρας έμεινε πολλές φορές τα βράδυα στα γραφεία της εφημερίδας και ξενύχτησε πάνω στους ρολούς του χαρτιού!
Φροντίζοντας να εκπληρώνει στο ακέραιο το καθήκον του, να είναι πάντα ενημερωμένος για να είναι και πιο θετικές οι υπηρεσίες του για την μεγάλη υπόθεση του λαού και της πατρίδας, έχοντας απαιτήσεις απ’ τους συνεργάτες του για μια “ολοκληρωμένη δουλειά” για την εφημερίδα, ήταν στους συναδέλφους του παράδειγμα προσήλωσης στο έργο του, ακόμα και μαχητικής εκπλήρωσής του. Το ίδιο και στο ρεπορτάζ του – το σύντομο, το γλαφυρό κι ολοκληρωμένο στην περιγραφή ή προβολή των αιτημάτων του λαού. Όμως μαζί μ’ αυτά ήταν ακόμα και παράδειγμα συντρόφου με μεγάλη αλληλεγγύη και αλτρουισμό.
Γιατί πονούσε όσο λίγοι τους συντρόφους του που δούλευαν στον “Ριζοσπάστη” και τους βοηθούσε ασταμάτητα, ν’ αντιμετωπίζουνε με κέφι κάθε δυσκολία. …
Με τέτοιο τρόπο ζούσε ο (Θανάσης) Κλάρας, με τέτοιες στερήσεις, αλλά και δυναμισμό δούλευε στην εφημερίδα και στο κόμμα του, με τέτοια έλλειψη μέσων. Αν και χρειαζότανε να κινείται πάντα για περισσότερες από μια δουλειές την μέρα και να τρέχει σ’ αποστάσεις μακρυνές, όπου συνέβαιναν διάφορα γεγονότα. Γιατί πάντα … πήγαινε επί τόπου να διαπιστώσει και να παρακολουθήσει κάθε εκδήλωση. Πότε στο Δημαρχείο (της Αθήνας) με τους άνεργους για να γράψει – αλλά πριν το γράψει να το φωνάξει κιόλας – το αίτημά τους για ψωμί, επίδομα, δουλειά. Πότε σε μια συγκέντρωση απεργών, τροχιοδρομικών π.χ., όχι μονάχα για το ρεπορτάζ, αλλά και με σκοπό να τους μιλήσει, να μοιράσει προκηρύξεις και να τους δώσει … το παράδειγμα … Άλλοτε πάλι να τρέχει … στην “Σωτηρία” όπου οι άρρωστοι (φυματικοί) κάναν εκκλήσεις για βοήθεια και συμπαράσταση. … Και πιο συχνά, νωρίς το βράδυ, στα γραφεία του Ενωτικού (Εργατικού Κέντρου) για να παρακολουθήσει μια και δυο ή περισσότερες συνδικαλιστικές συσκέψεις, ύστερα να ετοιμάσει τις ανταποκρίσεις του…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Πριν κλείσουμε το μέρος τούτο, όπου δώσαμε συνοπτικά την δράση του Θανάση Κλάρα σαν συντάκτη (του “Ριζοσπάστη”), πρέπει να πούμε ότι στο διάστημα αυτό ο “Ριζοσπάστης” είχε τα γραφεία του στην πλατεία Αγίων Θεοδώρων αρ. 9 μέχρι τον Οκτώβρη 1930 κι ύστερα στην οδό Σατωβριάνδου αρ. 10 μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 1931. Από κει μεταφερθήκανε στην οδό Χρυσοσπηλιωτίσσης αρ. 3. Ακόμα στην περίοδο αυτή – το 2ο εξάμηνο του 1931 – συνέβη ο “Ριζοσπάστης”, ύστερα από δίωξη εναντίον του, ν’ αλλάξει τίτλο και να γίνει “Ο Νέος Ριζοσπάστης”, μ’ όλες τις άλλες ενδείξεις … αλλά με διαφορετική αρίθμηση στον χρόνο και στον αριθμό φύλλου, καθώς και στην περίοδο”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
