Καταχωρώ σήμερα, και πάλι φυσικά στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – χτες καταχώρησα το πρώτο μέρος:
“Κατά το 1688 έτος δια σφοδρού σεισμου΄κατηδαφίσθη ο πάνσεπτος ούτος ναός της Αγίας ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φωτεινής και ανωκοδομήθη εκ βάθρων γης κατά το 1690 έτος τη συνδρομή των κατ’ εκείνον τον καιρόν κατοικούντων ενταύθα ορθοδόξων χριστιανών, τη επιστασία Χατζή Ζαχαρίου τινός, αρχιερατεύοντος τότε κυρίου Γρηγορίου Κονταρή· πυρποληθείς δ’ αύθις κατά το 1763 έτος, θεία ευδοκία τη μεσιτεία του ενδοξοτάτου άρχοντος μεγάλου σπαθάρη και δραγουμάνου του βασιλικού στόλου κυρίου Κωνσταντίνου Χαντζερή και συνδρομή και επιστασία των προϊσταμένων κοινή γνώμη ευγενεστάτων δέκα αρχόντων, διέκυψεν ο των κρατούντων οίκτος και εκ βάθρων ανωκωδομήθη ουτωσεί, ως οράται, κατά το 1792 έτος δια κοινής βοηθείας απάντων των χριστιανών, αρχιερατεύοντος του ευτελούς Γρηγορίου Πελοποννησίου· ο δε Θεός αντιβραβεύσοι πλουσίως τους έργω και λόγω συνδραμούσιν εις την τούτου ανέγερσιν”.
Ο ναός της Αγίας Φωτεινής, εκτός του εσωτερικού αυτού καλλωπισμού, ωραΐζεται έξωθεν και υπό υψηλού και λαμπρού κωδωνοστασίου· δυστυχώς δε δι’ έλλειψιν ωρισμένου νεκροταφείου, η αυλή αυτού χρησιμεύει ως τοιούτον. Εκεί μεταξύ πολλών μνημάτων μοι έδειξαν και το του την 6ην Ιουλίου 1863 εν τω νοσοκομείω αποθανόντος εθνικού ποιητού Αλεξάνδρου Σούτσου, μηδεμίαν φέρον επιγραφήν. Και οι μεν Σμυρναίοι φιλοτίμως και μεγαλοπρεπώς εκήδευσαν τον θανόντα, υπολείπεται όμως και η ανέγερσις μνημείου εις τον ποιητήν του Περιπλανώμενου και της Τουρκομάχου Ελλάδος, περί ου δέον να φροντίση η Ελληνική Κυβέρνησις.
Τω ναώ παράκειται κατάλυμα του αρχιερέως, όστις τιτλοφορείται “Μητροπολίτης Σμύρνης και υπέρτιμος και έξαρχος Ασίας”. Ο νυν Μητροπολίτης Σμύρνης κ. Χρύσανθος, ον επεσκεψάμην, είναι σεβάσμιος ογδοηκοντούτης γέρων, όστις έχει υφ’ εαυτόν ένα επίσκοπον τον Ξανθουπόλεως Ιγνάτιον, άνδρα ευπαίδευτον και ενάρετον. Είδον αμφοτέρους λειτουργούντας μετά του πρεσβυτερίου των εν τη Αγία Φωτεινή και κατενύγην εκ της τάξεως, εκ του σεβασμού και εκ της ευπρεπείας, ήτις τηρείται ενταύθα, κατ’ αντίθεσιν, των εν Αθήναις· οφείλω δε να ομολογήσω ότι οι ορθόδοξοι ιερείς εν Σμύρνη εισί πολλώ των εν Αθήναις αξιοπρεπέστεροι· ήδη δε, καθ’ α μανθάνω, λόγος γίνεται περί της μισθοδοτήσεως αυτών, εις τρεις κατηγορίας διαιρεθησομένων, εξ ων οι μεν της πρώτης θέλουσι λαμβάνει εξακόσια γρόσια κατά μήνα, οι της δευτέρας πεντακόσια και οι της τρίτης τετρακόσια.
Του ναού της Αγίας Φωτεινής, πολύ μεγαλοπρεπέστεροι και λαμπρότεροι εισίν ο του Αγίου Γεωργίου και ο του Αγίου Ιωάννου, καίτοι μη πεπερατωμένον έχοντες εισέτι τον εσωτερικόν αυτών καλλωπισμόν· εκτός δε τούτων υπάρχουσιν έτι εν Σμύρνη ουκ ολίγαι έτεραι εκκλησίαι, ων εξέχει η του Αγίου Δημητρίου.
Εις το προαύλιον της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου σώζεται το μνημείον νεομάρτυρος τινός, Δήμου καλουμένου, το οποίον υπάρχει λίαν σεβαστόν, άτε πλείστα, ως με εβεβαίωσαν, θαύματα απειργασάμενον. Ο Δήμος ούτος εκβιασθείς όπως ασπασθή τον Τουρκισμόν, εκαρατομήθη μετά φρικώδεις βασάνους εις το Ισάρ τζαμί τη δεκάτη Απριλίου 1763 και ούτως ηξιώθη τον στέφανον του μαρτυρίου. Επί δε του τάφου του αναγινώσκεται το εξής δυσεξήγητον επίγραμμα. “Δήμος δήμον εξέστησεν ουράνιον ημέριόν τε δημίοις ήκιστα πτύχας. Δήμος Απριλίου δεκάτη κάραν ετμήθη εν έτει από Χριστού αψξγ'”.
Προς τας εκκλησίας συνδέονται και τα εκπαιδευτικά καταστήματα, εν οις πρωτεύει η Ευαγγελική Σχολή δια τα άρρενα, διευθυνομένη υπό του κ. Ξανθοπούλου και περιλαμβάνουσα μετά των παραρτημάτων αυτής δημοτικών σχολείων υπέρ τους χιλίους μαθητάς, και το υπό της γνωστής εις τον καθ’ ημάς φιλολογικόν κόσμον κ. Σαπφούς Λεοντιάδος διευθυνόμενον Παρθεναγωγείον και περιλαμβάνον πεντακοσίας πεντήκοντα μαθητρίας, ων την εκπαίδευσιν επιτηρούσι πεντεκαίδεκα διδασκάλισσαι και διδάσκαλοι. Προς δε το Σχολείον της Αδελφότητος του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, εν ω φοιτώσι τετρακόσιοι περίπου παίδες και δύο έτερα ουκ ευκαταφρόνητα. Εις πάντα ταύτα η Σμυρναϊκή νεολαία διδάσκεται αμισθί, τα δε έξοδα αυτών, άτινα βεβαίως δεν είναι μικρά, πορίζονται εξ αυτοπροαιρέτων συνδρομών και εκ διαφόρων κληροδοτημάτων.
Αλλά κατάστημα μοναδικόν κατά την Ανατολήν και περιποιούν πλείστην τιμήν εις τους Σμυρναίους είναι το νοσοκομείον, εις το οποίον συμπεριλαμβάνεται γηροκομείον άμα και φρενοκομείον, και εις το οποίο διαιτώνται περί τους πεντακοσίους άποροι και πάσχοντες Χριστιανοί. Το νοσοκομείον τούτο, κτισθέν κατά πρώτον υπό Πανταλέοντος Σεβαστοπούλου κατά τω 1748, και πυρποληθέν, ως επί πλακός τινος γέγραπται, τη 4η Μαρτίου 1797, ανωκοδομήθη τη 15η Ιουνίου του αυτού έτους· ωκοδομήθη δε τελευταίον τω 1852 μεγαλοπρεπέστατον και δαπανηρότατον, περιλαμβάνον εκατόν πεντήκοντα κλίνας δι’ αρρώστους και απαιτεί ετησίαν δαπάνην έξη έως επτά χιλιάδων λιρών, τας οποίας φιλοτίμως εισπράττουσιν εξ εράνων, κληροδοτημάτων και ενοικίων κτημάτων, τα οποία έχει. Ότε επεσκέφθην αυτό και ανέγνωσα το επί της κλίμακος προ της θύρας γεγραμμένον “Υπό Πανταλέοντος Σεβαστοπούλου κατά το 1748. Ι. Κανά, Ι. Μαυρογορδάτου, Δ. Βαχατώρη, Ν. Βαχατώρη κατά το 1773. Ι. Ομήρου κατά το 1804. Ανηγέρθη εκ βάθρων τη συνδρομή των ενταύθα και αλλαχού ομογενών 1852″ ηυλόγησσα από καρδίας την μνήμην των αοιδίμων κτητόρων, ων το κλέον είη εις τον αιώνα. Πρόκειται δε ήδη να οικοδομηθή και έν ορφανοτροφείον”.
Τελειώνει εδώ το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου, αύριο θα συνεχίσω με το τρίτο μέρος.
Κώστας Π. Παντελόγλου
