Καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου, υπενθυμίζοντας πως όσα χτες καταχώρησα και σήμερα καταχωρώ είναι μια Μικρασιατική επιφυλλίδα του Βουρλιώτη Νίκου Ε. Μηλιώρη που είδε το φως της δημοσιότητας από τον “Προσφυγικό Κόσμο” στις 6 Ιανουαρίου του έτους 1957:
“Όταν ερευνούμε τα γενεαλογικά δένδρα των οικογενειών των Βουρλών διαπιστώνουμε πραγματικά στα περισσότερα περιστατικά οι πρώτοι πρόγονοι των παλαιοτέρων οικογενειών να είναι Μωραΐτες, από την Λακωνία και την Αρκαδία, ιδίως και στις οπωσδήποτε νεώτερες οικογένειες να είναι Νάξιοι – “Αξώτες”.
Νάξιοι πρώτα πρόγονοι ανακαλύπτονται παρά ταύτα και σε αρκετές από τις θεωρούμενες πολύ παλαιές Βουρλιώτικες οικογένειες. Ο κ. Γ. Ναυπλιώτης σημειώνει (“Κυκλαδικά”, 1ο σελ. 2) ότι η οικογένεια Ααρών, οι Αρώνηδες, μετανάστευσε από την Νάξο στα Βουρλά “αρχομένου του ΙΗ’ αιώνος”.
Αθρόοι άρχισαν να έρχονται και να εγκαθίστανται στα Βουρλά οι “Αξώτες” μετά το 1821 ή ακριβέστερα κατά το τέλος της Ελληνικής Επαναστάσεως έως το 1897 οπότε εσταμάτησε τελευταίως πάσα κίνηση αυτού του είδους.
Οι πολυάριθμοι αυτοί “Αξώτες” που ήλθαν στα Βουρλά μετά το 1821 ως τον πόλεμο του 1897 ήσαν κατά γενικό κανόνα και μάλλον χωρίς καμμιάν εξαίρεση, εργάτες των αμπελιών.
Ερχόμενοι εκεί βρίσκανε και κάποιες οργανωμένες επιχειρήσεις, τους “οντάδες”, οι οποίες επωφελούνταν βέβαια από αυτούς, όπως θα πρέπει να το θεωρήσουμε επόμενο, αλλά τους εξασφάλιζαν συγχρόνως στον καινούργιον τόπο, μόλις πρωτοφτάνανε, στέγη, τροφή και δουλειά.
Γι’ αυτούς τους “οντάδες” ξαναμιλήσαμε και παλαιότερα από τις φιλόξενες αυτές στήλες (“Προσφυγικός Κόσμος”, 13.6.1948).
Οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι “Αξώτες”, που κατόπιν με την προκοπή τους, την εξυπνάδα τους, την λιτή τους ζωή και τις οικονομίες τους κατώρθωσαν να δημιουργήσει ο καθένας τους το μικρό ή το μεγάλο αμπέλι του, το σπιτάκι του, να παντρευτεί και να νοικοκυρευτεί σαν Βουρλιώτης πια – αρκετοί ήσαν όσοι γίνηκαν στο τέλος σωστοί “νοικοκυραίοι κτηματίες” – από τους “οντάδες” αυτούς ξεκινήσανε.
Πολλοί έκαμναν με τον τρόπο αυτό τ’ αμπέλι τους, ή τουλάχιστον το πρώτο τους αμπέλι και ύστερα είτε άρχισαν να αγοράζουν χωράφια και άλλοι αμπέλια, είτε με την μέθοδο των “μισάρκιων” σε χωράφια κυρίως τούρκικα, συμπληρώνανε την κτηματική περιουσία τους.
Ήσαν αρκετοί ακόμα ανάμεσα σ’ αυτούς που εκχερσώσανε πλαγιές βουνών προ πάντων, εκτάσεις μικρές ή μεγάλες του Δημοσίου και κατόπιν σύμφωνα με μιαν αρχή που εφαρμοζόταν τότε στην Τουρκία, το εκχερσωμένο αυτό κομμάτι της γης, στο τέλος αφού το μεταβάλανε και σε αμπέλι, το παίρνανε στην κανονική και πλήρη κυριότητά τους.
Αιγαιοπελαγίτες, εκτός από τους Ναξίους, είχαν έλθει μετανάστες και εγκατασταθήκανε στα Βουρλά, αλλά σε μικρότερο οπωσδήποτε βαθμό, Τσιριγώτες, Καριώτες, Παριανοί και Ανδριώτες.
Κι έτσι σιγά-σιγά, αλλά και σε μια σταθερή προοδευτική εξέλιξη, οι Έλληνες των Βουρλών πλήθαιναν και τα κτήματα με τους τρόπους που αναφέραμε από τα τούρκικα χέρια ξαναγυρνούσαν πάλι στα χέρια των χριστιανών.
Και γενικά έτσι τα Βουρλά έφθασαν στην περιωπή που εσημειώσαμε, ως Κέντρο του Μικρασιατικού Ελληνισμού πρώτης γραμμής”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
