Στις 17 Οκτωβρίου 2013 εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, καταχώρησα μια μαρτυρία της Καίτης Ζεύγου, σχετική με το θέμα μας. Αναφερόταν στους εξόριστους αγωνιστές στην Φολέγαντρο, την εκεί οργάνωση της ζωής τους, την παρουσία οικοδόμων ανάμεσά τους και τον ρόλο τους – πάντα ταύτα στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά.
Η μαρτυρία της που καταχώρησα τότε περιλαμβάνεται στο βιβλίο της με τίτλο “Με τον Γιάννη Ζεύγο στο επαναστατικό κίνημα” – από το ίδιο βιβλίο απέσπασα και όσα σήμερα θα καταχωρήσω στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, είναι σχετικά με το θέμα μας, αλλά αφορούν την απόδραση των εξορίστων από την Φολέγαντρο και την έλευσή τους στην κατοχική Αθήνα· υπενθυμίζω ότι ο Στέφανος Γκιουζέλης ήταν εργάτης μωσαϊκών από την Αθήνα και ο Γιώργης Δημητρίου κεραμοποιός από τον Πειραιά, και τούτο διότι τους αναφέρει και πάλι η Καίτη Ζεύγου σε όσα παρακάτω καταχωρώ.
Σημειώνω δε άλλη μια φορά ότι η Καίτη Ζεύγου είχε ισχυρούς δεσμούς και με την πόλη μας και τους αγωνιστές της, ήταν δασκάλα και στέλεχος της κοινωνικοπολιτικής πρωτοπορίας, φίλη με την παλιά αγωνίστρια Φιλαδελφειώτισσα δασκάλα Κατίνα Μαμέλη. Ας διαβάσουμε όμως τα όσα για σήμερα επέλεξα:
“… Το γραφείο της κολλεκτίβας από καιρό παζάρευε, για κάθε ενδεχόμενο, με τον καπετάν Βελιώτη, ένα μικρό πλεούμενο με μηχανή. Και να που το χρειαστήκαμε.
Το σούρουπο της 11ης του Μάη (1941), το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας βάλαμε πλώρη … για την στεριά. …
Το πλοίο ήτανε μικρό για τόσο κόσμο. Στριμωχτήκαμε σαν σαρδέλλες πάνω στο κατάστρωμα. Εμείς οι γυναίκες πιάσαμε μια γωνίτσα όλες μαζί.
Έδεσε ο καπετάν Βελιώτης πίσω και μια βάρκα-ρεμόρκα ολογέματη κι αυτή και ξεκινήσαμε. …
Αποβιβαστήκαμε στο Πόρτο Ράφτη.
Ο Στέφανος (Γκιουζέλης), ο (Γιώργης) Δημητρίου κι ένας ακόμη που δεν τον θυμάμαι, τράβηξαν για την Αθήνα με τα πόδια, αφού εξασφάλισαν ένα φορτηγό να μας μεταφέρει στην Αθήνα. Επί κεφαλής ώρισαν τον Γιώργη Τρικαλινό και τον Αδάμ Μολυβδά. …
Φτάσαμε … ύστερα από πολλά καρδιοχτύπια, σώοι και αβλαβείς, στην Πλατεία Βάθης. Εκεί σκορπίσαμε αφού κανονίσαμε μια στοιχειώδη επαφή μεταξύ μας. …
Βαριά η ατμόσφαιρα της πόλης παντού.
Βουβά τα σπίτια και σιωπηλοί και σκυφτοί στους δρόμους οι άνθρωποι.
Δεν άκουες παιχνίδια και φωνές παιδιών στις γειτονιές.
Και κείνες οι ουρές! Φίδια, που το κεφάλι τους ήταν εκεί που μυρίστηκαν πως κάτι πουλιόταν ή διανέμονταν, και το τέλος της ουράς δυο και τρία τετράγωνα παρά κάτου. …
Και τώρα, όπως πάντα, παρούσα η ανθρωπιά του λαού μας.
Πριν τη διχτατορία του Μεταξά έκανα για ένα διάστημα στον ίδιο πυρήνα, εκεί γύρω στον Άγιο Παντελεήμονα, με τον ελαιοχρωματιστή τον Μήτσο και την γυναίκα του, την Μαρία, συντρόφισα κι αυτή. Τον συνάντησα τώρα στην Κατοχή. Ο Μήτσος πουλούσε μ’ ένα καροτσάκι κάρβουνα στον δρόμο. Ύστερα από τις πρώτες κουβέντες, έσκυψε στ’ αυτί και μου είπε:
-Ξέρεις στα κάρβουνα έχω δυο τιμές. Αυτούς που ξέρω πως τα κονομάνε ή κάτι φασιστόμουτρα σαν τον Πλυτζανόπουλο τους γδέρνω, στα φτωχαδάκια τα δίνω μισοτιμής. Καλά δεν κάνω;
-Θεάρεστα Μήτσο μου. Εφαρμόζεις την δικαιοσύνη με τον πιο σωστό, τον πιο “κομμουνιστικό” τρόπο.
Το πεδίο δράσης του Μήτσου ήταν ανάμεσα στην Αχαρνών και την Πατησίων, εκεί γύρω στην πλατεία Αμερικής.
Εκεί καθόταν και ο ταγματασφαλίτης αξιωματικός Πλυτζανόπουλος. Στον Μήτσο δεν έφτανε η ιδιαίτερη μεταχείριση που τούκανε με τα κάρβουνα. Ήθελε ν’ ανατινάξει το σπίτι του. Πόσες φορές δεν μου ζήτησε βόμβα! …
Από τις πρώτες μέρες που πάτησα το πόδι μου στην Αθήνα, όπως και όλοι μας, φρόντιζα να βρω παλιούς συντρόφους. Φρόντιζαν κι αυτοί να βρουν εξόριστους, που γύρισαν τελευταία από τα νησιά. …
Πολλούς παλιούς γνωστούς συντρόφους τους συνάντησα τυχαία στους δρόμους.
Βέβαια παράνομοι είμασταν, … όμως κινούμασταν πιο άνετα παρά στην διχτατορία του Μεταξά. …
Χάρηκα όταν από τις πρώτες μέρες τυχαία συνάντησα και τον οικοδόμο Χρήστο Τσεσμελή … Παλιό μέλος του Κόμματος, πρόσφυγας, κάτοικος Νέας Ιωνίας από τότε που στήθηκε ο Συνοικισμός. Πολύ γνωστός και αγαπητός όχι μόνο στους οικοδόμους της Αθήνας, μα και σ’ όλους τους εργάτες της γειτονιάς του, γιατί πάντα στους αγώνες τους τον έβρισκαν στο πλευρό τους. Χάρηκε κι αυτός που μ’ αντάμωσε.
-Μέρες ψάχνω τώρα για κανένα εξόριστο. Έχω μια ομάδα γύρω μου. Θέλουμε να συνδεθούμε με τον κορμό της Οργάνωσης.
Τις ίδιες μέρες συνάντησα και την Κική την Κανελλέα, παλιά προμεταξική συντρόφισα κόρη συνταγματάρχη από την Καλαμάτα. … Αφοσιωμένη, πιστή, ακούσταστη, με πειστικότητα στην κουβέντα της και μια μεγάλη ευκολία στο γράψιμο …
Ο (Χρήστος) Τσεσμελής με την Κική (Κανελλέα) και άλλους συντρόφους έβαλαν τα θεμέλια της κομματικής οργάνωσης της Νέας Ιωνίας στην Κατοχή, της 8ης Αχτίδας, μιας από τις πιο μαχητικές της Πρωτεύουσας στον Αντιστασιακό Αγώνα. …” (Σελ. 199-210).
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να προσθέσω πως 8η Αχτίδα δεν ήταν μόνο η Νέα Ιωνία, αλλά και η Νέα Φιλαδέλφεια, με ουσιώδη μάλιστα την συμβολή της στον Μεγάλο Σηκωμό της Κατοχής, αλλά γι’ αυτό θα κάνω λόγο μιαν άλλη φορά, φυσικά εδώ στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
