Όσα καταχωρώ σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” αναφέρονται σε ό,τι σημειώνω στον τίτλο αυτού του γραφτού και έχουν δει το φως της δημοσιότητας την άνοιξη του έτους 1965, στο περιοδικό επιστημονικού προβληματισμού “Σύγχρονα Θέματα”:
“Ο Καθηγητής (Τζωρτζ) Τόμσον είναι πλατειά γνωστός στον Τόπο μας. Δεν υπάρχει άλλος ξένος επιστήμονας που να έχει κάνει τόσα πολλά για την μελέτη του Ελληνικού πολιτισμού από την αρχαιότητα ως τα σήμερα. Έχοντας σταθερό προοδευτικό προσανατολισμό, μας γνώρισε μια εντελώς καινούργια, εντελώς σύγχρονη σκοπιά, αλλά και με καταπληκτική πιστότητα την αρχαία Ελλάδα. Είναι κλασσικά σ’ όλο τον Κόσμο και πολύ αγαπητά στην Ελλάδα, όπου εκδόθηκαν σε ελληνική μετάφραση, τα βιβλία του “Αισχύλος και Αθηνά” (1941), “Προϊστορικό Αιγαίο” (1949) και “Οι πρώτοι Φιλόσοφοι” (1955). Οι διαλέξεις που έκανε στην Αθήνα, μιλώντας στην γλώσσα μας, ήταν για την Ελληνική ζωή πνευματικά γεγονότα πρώτου μεγέθους και είχαν καταπληκτική επιτυχία όχι μόνο στον φιλολογικό κόσμο, αλλά και στο πλατύ κοινό και ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους.
Ο (Τζωρτζ) Τόμσον, Καθηγητής της Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, εδίδαξε πάντα παράλληλα με την αρχαία ελληνική γλώσσα και την νέα, και εμελέτησε την ελληνική σαν ένα ενιαίο ζωντανό και εξελισσόμενο σύνολο από την βαθειά αρχαιότητα ως τις μέρες μας.
Το βιβλίο του “Η ελληνική γλώσσα αρχαία και νέα”, γραμμένο από τον ίδιο απ’ ευθείας στην νέα ελληνική, είναι αφιερωμένο στον “ανώνυμο και αναλφάβητο” Ελληνικό λαό “που κράτησε αδιάκοπα ζωντανή και συνεχόμενη την αραιότερη γλώσσα της Ευρώπης”. Το βιβλίο αυτό είναι μικρό. Έχει μόλις 120 σελίδες. Και όμως αποτελεί υπόδειγμα επιστημονικής μελέτης. Και πολύτιμο οδηγό όχι μόνο για τους φιλολόγους, αλλά για κάθε Έλληνα. Γιατί για πρώτη φορά κυκλοφορεί στην Ελλάδα βιβλίο που δίνει τις σύγχρονες απόψεις και τα σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης της γλωσσολογίας πάνω στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας.
Για να μας μπάσει στην μελέτη της ελληνικής γλώσσας ο συγγραφέας κάνει μια γλωσσολογική εισαγωγή. Στα Κεφάλαια Α ως Ζ μιλάει για την γλωσσολογία, την γέννηση της ομιλίας και τον μηχανισμό της, τις γλωσσικές αλλαγές και την γέννηση της γραφής. Στα επόμενα κεφάλαια εξετάζει την ελληνική από την πρωτοελληνική και τις σχέσεις της με τις προελληνικές γλώσσες του Αιγαίου, τις πρώτες διαλέκτους και τις φωνητικές αλλαγές που οδήγησαν στην δημιουργία τους. Προχωρεί στην μελέτη της κλασσικής ελληνικής με όλες τις αποχρώσεις της (επική, ιωνική, δωρική της χορικής ποίησης και αττική).
Κατόπιν εξετάζει την ελληνιστική κοινή, που είναι ο άμεσος πρόγονος της δικής μας γλώσσας και που σ’ αυτήν πρωτοπαρουσιάζονται ο σημερινός τονισμός των λέξεων καθώς και ένα σωρό λέξεις και συντακτικά σχήματα της σημερινής μας γλώσσας. Το βιβλίο κλείνει με την εξέταση της βυζαντινής και της νέας ελληνικής.
Και μόνο αυτή η ιστορική διαδρομή είναι γοητευτική. Όμως το δόσιμό της από τον (Τζωρτζ) Τόμσον είναι κάτι που δύσκολα μπορεί κανείς να το περιγράψει. Τίποτα το ξερό, το σχολαστικό, το “φιλολογικό”. Νομίζεις πως διαβάζεις μια συναρπαστική περιπέτεια ανάμεσα στους αιώνες. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την σύγκριση ανάμεσα στην ελληνική και την κινεζική γλώσσα, τις δυο αρχαιότερες ζωντανές γλώσσες του Κόσμου. Και την παρακολούθηση των φθογγολογικών αλλαγών μέσα στις λέξεις από την βαθειά αρχαιότητα ως τα σήμερα.
Η μεθοδολογία του είναι βαθύτατα επιστημονική. Δίνει πάντα την κοινωνική βάση και εξήγηση των γλωσσικών φαινομένων. Αλλά σε καμμιά περίπτωση δεν ανάγει υποχρεωτικά όλα τα γλωσσικά φαινόμενα σε κοινωνικά. Χρησιμοποιεί τα πορίσματα όλων των σύγχρονων επιστημών, όπως π.χ. την Παυλωφική θεωρία για το πρώτο και το δεύτερο σύστημα σήμανσης. Ο συγγραφέας μάς μεταφέρει πολύ μακρυά από την γνώριμη γραμματική του σχολείου. Η διδασκαλία του για τα μέρη του λόγου που τα ανάγει τελικά στο όνομα και στο ρήμα, η διδασκαλία του για τους χρόνους και τους τρόπους του ρήματος, με τις λεπτές και σωστές της διακρίσεις, φωτίζουν την γλώσσα μας μ’ ένα καινούργιο για μας φως. …”.
Μένει τώρα να σημειώσω πως όσα παραπάνω καταχώρησα τα υπόγραφε ο Άγγελος Φουστούκος.
Κώστας Π. Παντελόγλου
