Καταχωρώ σήμερα το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου, υπενθυμίζοντας πως πρόκειται για κείμενο του Παύλου Νιρβάνα -χτες καταχώρησα πάλι εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, το πρώτο μέρος:
“Αυτό το επαναστατικό κήρυγμα μάς έφεραν οι πρωτοπόροι Αρχιτέκτονες του Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου που φιλοξένησε το Τεχνικό Επιμελητήριο των Αθηνών. Και πουθενά δεν είχε τόσο την θέση του το κήρυγμα αυτό, όσο στον ιστορικό αυτό τόπο, όπου κάτω από το αρχιτεκτονικό θαύμα του Παρθενώνος, απλώνεται το πιο αχαρακτήριστο πολεοδομικό τέρας που είδαν ποτέ τα μάτια πολιτισμένου ανθρώπου.
Μία Πόλη χωρίς χαρακτήρα, χωρίς ρυθμό, χωρίς έκφραση. Ένα αφάνταστο ανακάτωμα ρυθμών κάθε τόπου και κάθε εποχής, μπασταρδεμένων κατά τους πιο αυθαίρετους τρόπους. Ένα αρχιτεκτονικό παζάρι όπου καθένας φέρνει και εκθέτει ό,τι του καπνίσει. Η Πόλη των προσόψεων, όπου το μάρμαρο της θείας Πεντέλης, “γεννήτρας θεών” αδελφώνεται με τους γύψους και τους σοβάδες που γκρεμίζονται απάνω στα κεφάλια. Ο τόπος όπου κάθε πλούσιος αστός διεκδικεί για την κατοικία του λίγο Παρθενώνα και λίγο Ερέχθειο, όπου το αέτωμα του αρχαίου ναού επιστεγάζει κάθε σπίτι μπακάλη, … και όπου οι γύψινες Καρυάτιδες κρατούν στα θλιβερά τους κεφάλια την στέγη των πιο απίθανων Ερεχθείων. Η Πρωτεύουσα, τέλος, που χτίστηκε αποκλειστικά σχεδόν από μηχανικούς και εργολάβους -η Αρχιτεκτονική ως εδώ και λίγα χρόνια ήταν άγνωστη στην Ελλάδα – και όπου καθένας φιλοτιμήθηκε να προμηθευθή από την Ευρώπη το σχέδιο του σπιτιού του όπως προμηθευόταν τα γάντια του και τα καπέλα του…
Αν το αξιοθρήνητο αυτό αρχιτεκτονικό παζάρι αποτελεί “παράδοση”, τότε οι φίλοι της παράδοσης είχαν δίκιο ν’ ανησυχήσουν για τα καινά αρχιτεκτονικά δαιμόνια που μας έφεραν οι ξένοι μας του (Αρχιτεκτονικού) Συνεδρίου.
Αλλά δυστυχώς εδώ δεν έχουμε ούτε την δικαιολογία του αρχιτεκτονικού μισονεϊσμού, που έχουν όσοι γεννήθηκαν κι έζησαν σε μια Πόλη που έχει ν’ αντιτάξη στους νέους θεούς μιαν αξιοσέβαστη παράδοση κι έναν πραγματικό χαρακτήρα.
Εδώ, απεναντίας, η μεγαλύτερη και ευλαβέστερη υπηρεσία προς την παράδοση της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής θα ήταν το γκρέμισμα. Αλλ’ αφού αυτό δεν είναι δυστυχώς βολετό να γίνη ας ευχηθούμε τουλάχιστον η καινούργια τέχνη να περισώση από την αισθητική της Ελληνικής Πρωτεύουσας ό,τι μπορεί να περισωθή ακόμα.
Τα Νέα Σχολεία του κ. (Γεωργίου) Παπανδρέου είναι ήδη μια χαρά των ματιών. Ας ευχηθούμε οι χαρές αυτές να πληθύνουν.
Δεν ξέρω τι μπορεί να φρονή ο καθένας για την αισθητική της καινούργιας Αρχιτεκτονικής – για την πρακτική της αξία και τις νέες ανέσεις που δημιουργεί, ως κατοικία, δεν φαντάζομαι να υπάρχη δεύτερη γνώμη – αλλά και για τους πιο ακαδημαϊκούς οπαδούς των παραδομένων θα είναι φαντάζομαι φανερό ότι η Αρχιτεκτονική αυτή, όπως μας παρουσιάζεται με την απλότητα της γραμμής της και την λιτότητα του σχεδίου της, πλησιάζει περισσότερο προς το κλασικό αρχιτεκτονικό πνεύμα, από κάθε ψυχρή μίμηση των αρχαίων ρυθμών. Ίσως μάλιστα να μπορή να θεωρηθή και σαν μια επιστροφή προς αυτό.
Οπωσδήποτε -αυτό δεν θα το αρνηθή κανένας- είναι μια λογική Αρχιτεκτονική. Και το ασφαλέστερο γνώρισμα κάθε αληθινής τέχνης είναι η λογική της. Η δόξα του Παρθενώνα είναι η δόξα της αρχιτεκτονικής λογικής. Και ο Ικτίνος -δεν πρέπει να το λησμονούμε-στάθηκε πριν απ’ όλα, ένας μεγάλος δάσκαλος λογικής”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
