Στο περιοδικό “Διαβάζω” (Τεύχος 25, Νοέμβριος 1979, Σελ. 28-29) είδε το φως της δημοσιότητας ένα κείμενο του Βασίλη Φίλια με τίτλο “Η κρίση του πολιτικού βιβλίου” – απ’ αυτό αποσπώ μερικές παραγράφους τις οποίες καταχωρώ κάτω από τον σημερινό τίτλο στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, και τούτο διότι αναφέρονται σε ένα κομβικής σημασίας ζήτημα του κοινωνικοπολιτικού βίου των Ελλήνων…
Ας δούμε, λοιπόν, τι έγραφε ο Βασίλης Φίλιας, τα πρώτα κιόλας χρόνια της μεταπολίτευσης, σχετικά με το εν λόγω ζήτημα:
“… ένα και μόνο συμπέρασμα υπάρχει: Ο Έλληνας γενικά δεν διαβάζει. Αυτή είναι η θεμελιακή διαπίστωση. Δεν διαβάζει ούτε καν εφημερίδες, γι’ αυτό άλλωστε και η κυκλοφορία των εφημερίδων είναι, συγκριτικά με τα διεθνή επίπεδα, ανησυχητικά χαμηλή. …
Γιατί δεν διαβάζει ο Έλληνας; …
Ενδεικτικά, και χωρίς να επιχειρήσω μια ανάλυση των λόγων σε βάθος, αναφέρω σαν κύριες αιτίες: πρώτο, … και πριν απ’ όλα τον ταπεινωτικά χρησιμοθηρικό, στη ανεπάρκειά του, χαρακτήρα της μόρφωσης που παρέχεται σ’ όλα τα επίπεδα της ελληνικής παιδείας· δεύτερο, την απουσία μιας λειτουργικής παρουσίας του γραπτού λόγου στην ελληνική παράδοση, που αναπληρωνόταν ασφαλώς σε σημαντικό βαθμό από ισχυρότατα στοιχεία ζωντανής και προφορικής κουλτούρας όσο η κοινωνία μας ήταν βασικά αγροτική… τρίτο, την επικράτηση, για λόγους οικονομικο-κοινωνικούς μικροαστικών αντιλήψεων και προτύπων ζωής σ’ όλη την κλίμακα, γεγονός που σημαίνει προσαρμογή “προς τα κάτω” και μια “πρακτικιστική” και χυδαία ωφελιμιστική τοποθέτηση απέναντι σ’ όλες τις εκφράσεις της ζωής· τέταρτο, την υποβαθμιστική από πνευματική άποψη λειτουργία των μέσων μαζικής επικοινωνίας και της μεγαλύτερης μερίδας του τύπου· και πέμπτο, την συνθηματολογική και “κλισαρισμένη” αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων από τις ηγεσίες όλων των κατηγοριών: πνευματικές, πολιτικές, επαγγελματικές.
Τι σημαίνουν πρακτικά αυτές οι διαπιστώσεις. Σημαίνουν ότι η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα όχι μόνο δεν “παράγει” αλλά και απομονώνει και εξουθενώνει τον τύπο εκείνο του σκεπτόμενου ανθρώπου που έχει μια σχέση “πρόκλησης και ανταπόκρισης” με το βιβλίο ποιότητας. …
Ποια θα μπορούσε να είναι η θεραπεία;
Σαφώς, μεγαλύτερη εκλεκτικότητα και συστηματικότητα στην δραστηριότητα των εκδοτικών οίκων, η οποία όμως δεν θα οδηγήσει σε αξιόλογους καρπούς αν τα προοδευτικά πολιτικά κόμματα δεν αφήσουν ελεύθερο τον διάλογο και την σκέψη, ώστε να υπάρξει αδέσμευτος προβληματισμός, που μόνο το βιβλίο και το περιοδικό επιπέδου … μπορεί να ικανοποιήσουν.
Η πανεπιστημιακή διδασκαλία εξ άλλου, ακόμα και στις κοινωνικές επιστήμες, είναι κατά κανόνα ακαδημαϊκή και δεν δίνει παρά ελάχιστα ερεθίσματα, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αγνοηθεί στην εκτίμηση της κατάστασης.
Σε κάθε περίπτωση, η προσωπική μου εκτίμηση -θέλω να πιστεύω ρεαλιστική και όχι έκφραση απαισιοδοξίας- είναι ότι η κρίση του πολιτικού βιβλίου θα βαθύνει ακόμη περισσότερο και θα είναι μακρόχρονη. Ακριβώς γι’ αυτό πιστεύω ότι οι σοβαροί εκδοτικοί οίκοι θα πρέπει να “περάσουν” τον κοινωνικό προβληματισμό και μέσα από την έκδοση του λογοτεχνικού εκείνου βιβλίου ποιότητας που βάζει κοινωνικοπολιτικά ερωτήματα…”
Κώστας Π. Παντελόγλου
