Μιλώντας για την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Νέας Φιλαδέλφειας σε εκδήλωση του Συλλόγου “Όαση” στις 4 Νοεμβρίου 2014 η Ειρήνη Γρατσία ανέφερε το όνομα του Αρχιτέκτονα Σγούτα σε σχέση με τον Προσφυγικό Συνοικισμό της Πόλης μας· και ορθά έπραξε – δεν το είχε πράξει όμως στην ομιλία της, με το ίδιο αντικείμενο σε εκδήλωση του Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας στις 15 Οκτωβρίου 2008…
Σκέφθηκα λοιπόν πως θα ήταν χρήσιμο να καταχωρήσω σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” ένα κατατοπιστικό δημοσίευμα του Νίκου Βατόπουλου για τον Αρχιτέκτονα Κώστα Σγούτα (1897-1983), δημοσίευμα που είδε το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα “Η Καθημερινή” στις 6 Δεκεμβρίου 2003 και στον τίτλο ακόμα τον χαρακτήριζε μια ηρωική μορφή με δημοτικά έργα κοινωνικής πολιτικής – και να προσθέσω πως γνωρίζοντας ότι και οι διάδοχοί του Αρχιτέκτονες είναι, μάλιστα διακεκριμένοι, ελπίζω απ’ την μεριά τους σε περισσότερες πληροφορίες για τον πρόγονό τους, τον οποίο θεωρώ μέρος της Ιστορίας της Πόλης μας, σημαντικό μέρος, και τούτο ανεξάρτητα από την δική μου ερευνητική προσπάθεια στην ίδια κατεύθυνση…
Ας αρκεστούμε όμως, επί του παρόντος, στο δημοσίευμα για το οποίο έκανα λόγο παραπάνω:
“Δύσκολο να φανταστεί ο σύγχρονος κάτοικος της Αθήνας τον ηρωισμό των Αρχιτεκτόνων του Μεσοπολέμου. Η επέτειος των 20 χρόνων από τον θάνατο του Κώστα Σγούτα (1897-1983) επαναφέρει στο προσκήνιο την συμβολή μιας πράγματι ηρωικής μορφής της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής, που συνδέεται τόσο με την αστική κατοικία όσο και με έργα κοινωνικής πολιτικής στους τομείς της στέγασης, της εκπαίδευσης και της υγείας. Αν σήμερα αισθάνεται κανείς την ανάγκη να μιλήσει για ένα Αρχιτέκτονα, το όνομα του οποίου, όπως και τόσων άλλων, δεν έχει διαχυθεί στην κοινωνία (αντίθετα με το έργο του, παντού ορατό) είναι γιατί νιώθει το έλλειμμα της αναγνώρισης της Αρχιτεκτονικής.
Ο Κώστας Σγούτας είναι ο Αρχιτέκτων αρχοντικών πολυκατοικιών στην Βασιλίσσης Σοφίας και στο Κολωνάκι, του Κολλεγίου Αθηνών στο Ψυχικό, του 2ου Δημοτικού Σχολείου Καισαριανής (“Βενιζέλειος Σχολή”), κτιρίων γραφείων, επαύλεων, βιομηχανικών συγκροτημάτων. Ως Διευθυντής, όμως, της Τεχνικής Υπηρεσίας Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων στην διάρκεια της κρίσιμης πενταετίας 1923-1928, ο Κώστας Σγούτας επιδεικνύει το κοινωνικό του όραμα με πολεοδομικές και χωροταξικές μελέτες για την Νέα Φιλαδέλφεια και την Καισαριανή, την βιομηχανική ζώνη της Νέας Ιωνίας, την Αγορά του Βύρωνα και πολλών ακόμη έργων που συνέβαλαν στην κοινωνική θωράκιση της Μεσοπολεμικής Ελλάδας.
Έχει ενδιαφέρον να προσεγγίσει κανείς το έργο του σπουδαγμένου στο Παρίσι (Σορβόννη και Ecole Centrale) Κώστα Σγούτα μέσω μιας οικογενειακής παράδοσης, αλλά και ενός αστικού κλίματος. Ο Κώστας Σγούτας (γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη), ήταν ανιψιός του επιφανούς τον 19ο αιώνα αρχιτέκτονα πολεοδόμου Λουκά Σγούτα που είχε εκπονήσει το σχέδιο του Νέου Φαλήρου, όπου έχτισε και την έπαυλη Γεωργίου Σουρή. Και ο γιος του Κώστα Σγούτα είναι ο διακεκριμένος σύγχρονος αρχιτέκτων Βασίλης Σγούτας, που είχε συνεργαστεί με τον πατέρα του σε πολλά έργα, και που ως πρόσφατα ήταν Πρόεδρος της Παγκόσμιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων. Ο γιος του τελευταίου, Δημήτρης Σγούτας, και εγγονός του Κώστα Σγούτα, είναι επίσης Αρχιτέκτων.
Περπατώντας σήμερα στην Αθήνα θα συναντήσει κανείς πολλές αστικές πολυκατοικίες πρώτης ποιότητας, τις οποίες είχε μελετήσει ο Κώστας Σγούτας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι πολυκατοικίες στην Βασιλίσσης Σοφίας 17 και Κουμπάρη, Βασιλίσσης Σοφίας 27 και Νεοφύτου Δούκα, Λυκαβηττού 5 (όπου υπάρχει και εγχάρακτο το όνομα του Κώστα Σγούτα), Βουκουρεστίου 32, Πλουτάρχου 4, Βαλαωρίτου 4, Μπουμπουλίνας 10, κά.
Έχει μια ιδιαίτερη δύναμη η Αστική Αρχιτεκτονική του Κώστα Σγούτα, με έκδηλο και ρωμαλέο τον κοσμοπολιτισμό που άφηνε τότε την σφραγίδα του στην Αθήνα. Ο Σγούτας με την πλούσια κοινωνική δράση του (Σύμβουλος του Ερυθρού Σταυρού κά.) εκπροσωπούσε με εμβληματικό τρόπο την ιεραποστολική λειτουργία της Αστικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας. Ήταν ένας ιδανικός δράστης σε μια Αθήνα που ξαναχτιζόταν.
Θα άξιζε να γραφτεί μια μονογραφία για τον Κώστα Σγούτα, αλλά σαφώς και για άλλους Αρχιτέκτονες της γενιάς που πήρε το δίπλωμά της στην δεκαετία του 1920. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, και παρά την πρόοδο μέσω κυρίως μεμονωμένων ερευνητών, δεν έχει ακόμη αποτιμηθεί η ηρωική εκείνη γενιά. Η Αθήνα φέρει ακόμη την σφραγίδα εκείνων που την έκαναν μοντέρνα πόλη μετά το 1925″.
Κώστας Π. Παντελόγλου
