Μια μελέτη του Καθηγητή του Ε.Μ. Πολυτεχνείου Σόλωνος Π. Κυδωνιάτη είδε το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα “Το Βήμα” στις 25 και 26 Σεπτεμβρίου 1959 με τον τίτλο του σημερινού γραφτού, μελέτη που αναδημοσιεύθηκε και στο περιοδικό “Επιθεώρησις της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως” το επίσημο όργανο των Δήμων και Κοινοτήτων της Ελλάδος το κατά μήνα εκδιδόμενο από την Κεντρική τους Ένωση (ΚΕΔΚΕ), στο τεύχος Ιανουαρίου 1960, Σελ. 3-12.
Είχαν προηγηθεί της δημοσίευσης της μελέτης αυτής ποικίλες συζητήσεις για την επέκταση της Οδού Κοραή μέχρι Μοναστηράκι, για διανοίξεις και διευρύνσεις σειράς όλης Οδών του Κέντρου της Πόλεως των Αθηνών, ληγούσης της δεκαετίας του ’50· και ακόμη συζητήσεις για ζητήματα καθαπτόμενα της αισθητικής και πολεδομικής συγκρότησης των Αθηνών.
Ήταν η αφορμή για να θέσει ο Καθηγητής Σόλων Π. Κυδωνιάτης -τον είχα και εγώ Καθηγητή τα προδικτατορικά χρόνια του ’60 στο μάθημα της Αρχιτεκτονικής, ενώ και ως Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων την περίοδο 1975-1978 είχα γίνει κοινωνός σκέψεων και προτάσεών του περί τα Αθηναϊκά- το γενικότερο ζήτημα της αισθητικής και ουσιαστικής χρεοκοπίας της Πρωτευούσης με την μελέτη του αυτή που τσάκιζε κόκαλα.
Ας τύχουν της ιδιαίτερης προσοχής και του σημερινού αναγνώστη ορισμένα που από αυτή τη μελέτη καταχωρώ και εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, αμέσως παρακάτω:
“Μεταπολεμικώς “κάτι σάπιο” υπάρχει εις τας Αθήνας. Η εντατική ανοικοδόμησίς της έκαμε κακόν αντί καλού. Όλοι κλαίουν την παλαιάν, ωραίαν Πρωτεύουσαν του “διωρόφου και του μονίππου”, ήτις ενώ έχασεν ανεπιστρεπτί το χρώμα της δεν ηδυνήθη να προσαρμοσθή εις την σύγχρονον πυρετώδη ζωήν.
Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών κηρύσσουν σταυροφορίαν, Επιτροπαί συνιστώνται, Εταιρείαι Προστασίας Τοπίου κλπ. αγωνίζονται να διασώσουν ό,τι ακόμη παρέμεινεν όρθιον.
Εις μάτην. Ο φοβερός λίβας της σκοπιμότητος σαρώνει υπό την ασφυκτικήν πνοήν του και τα τελευταία οχυρά της Αττικής χάριτος, ήτις μεταβάλλεται εις μίαν Σαχάραν ασφάλτου και οικοδομών.
Ούτω, οι ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι της Πόλεως, το εναπομείναν πράσινον, τα ήδη ασφυκτιώντα μνημεία της, το απώτερον περιβάλλον τοπίον, το έν μετά το άλλο θυσιάζονται ασφαλώς και ουχί βραδέως εις τον παμφάγον Μινώταυρον της εντατικής ανοικοδομήσεως, καθ’ ην κατά τραγικήν αντινομίαν δεν λύεται καν το κοινωνικόν θέμα της στεγάσεως των λαϊκών μαζών…
Το αυτό συμβαίνει και με το κυκλοφοριακόν θέμα της Πόλεως. Αφού συντόμως θρηνήσωμεν πάσαν του παρελθόντος ανάμνησιν και θάψωμεν το τελευταίον βυζαντινόν ή μεταβυζαντινόν κόσμημά της με τα σύγχρονα οικοδομικά μεγαθήρια εις την ούτω σχηματισθείσαν Πόλιν δεν θα δυνάμεθα να κυκλοφορήσωμεν.
Δεν είναι δύσκολος ο υπολογισμός του χρόνου καθ’ ον το άθροισμα της επιφανείας των εκατοντάδων αντιπροσωπειών πωλουμένων καθημερινώς αυτοκινήτων θα υπερβή αυτήν ταύτην την επιφάνειαν των Οδών των Αθηνών! …
Η αιτία του κακού αυτού είναι η άμετρος συρροή και η αλόγιστος εγκατάστασις των πλείστων Ελλήνων εις την Πρωτεύουσαν. Η Πρωτευουσιομανία, η χειρωτέρα μορφή της αστυφιλίας, πλήττει την χώραν μας υπέρ πάσαν άλλην Ευρωπαϊκήν, όπου όμως ποικιλομόρφως εκδηλούται η αντίδρασις των αρμοδίων, εν αντιθέσει με την απίστευτον αδιαφορίαν της Ελληνικής ιθυνούσης τάξεως. …
Χάρις εις την συρροήν αυτήν συντελείται η οικοπεδοποίησις πάσης της Αττικής, μέχρι και των γύρω βουνών της, ως και η συνεχής ανατίμησις του κέντρου της Πόλεως εις τρόπον απαγορευτικόν πολεοδομικών διαρρυθμίσεων απαραιτήτων όμως ίνα αι Αθήναι αποκτήσουν στοιχεία τινά συγχρόνου Μεγαλουπόλεως ων παντελώς στερούνται. …
Ούτω αι Αθήναι άγονται εις αδιέξοδον. …
Εσήμανεν λοιπόν η ώρα της εγκαταλείψεως των Αθηνών ως Πρωτευούσης;
Αναντιρρήτως είναι η μόνη ελπίς να διασωθή αύτη ως ιστορική Πόλις, ενώ η διευκόλυνσις των απαλλοτριώσεων και αι δια τούτην πολεοδομικαί διαρρυθμίσεις θα την ανεδείκνυον και ως σύγχρονον Πόλιν. …”
Κώστας Π. Παντελόγλου
