1.
“Την κλάψαν ανυφάντρες, ασημουργοί, κεντίστρες, τσουκαλαραίοι, την κλάψαν Σαρακατσάνοι και έμποροι ακόμα. Την κλάψαν οι καλόγριες στην Παντάνασσα του Μυστρά, και της κάνουν λειτουργίες. Βρέθηκα προχθές στην Ήπειρο, κοντά στο Ζαγόρι, σ’ ένα Σαρακατσάνικο τσελιγκάτο, μικρό, από τα φτωχά. “Είμαι κόρη της Χατζημιχάλη”, τόλμησα να πω. “Αρή Χατζημιχάλαινα είσαι; Φτου να μη βασκαθείς! Μεγάλος άνθρωπος η μάννα σου”. Τ’ όνομά της περνάει από βουνοκορφή σε βουνοκορφή, από στόμα σε στόμα, από στρούγκα σε στρούγκα, σαν θρύλος…”
2.
“Η μητέρα μου αφιέρωσε την ζωή της και την περιουσία της για την αναβίωση του λαϊκού μας πολιτισμού. Ό,τι μ’ έμαθε το κρατάω σαν ιερή κληρονομιά. Και παρ’ όλο που δεν είμαι άξια να συνεχίσω, θα καταβάλω όλες μου τις δυνάμεις … ακολουθώντας το παράδειγμά της για την συντήρηση και την συνέχεια της αυθεντικής λαϊκής τέχνης, που αποτελεί την ουσιαστικώτερη έκφραση της ψυχής του λαού μας, γεμάτης από πηγαίο αίσθημα ομορφιάς και που κινδυνεύει να καταστραφεί, να χαθεί, παίρνοντας μια μορφή τέλεια απρόσωπη, χωρίς τίποτε το ελληνικό, κοσμοπολίτικη, όπως μας λέει ο Γιάννης Τσαρούχης, προσθέτοντας τα εξής: Η υπομονετική και ταπεινή εργασία της Χατζημιχάλη είναι από κείνα τα πολύτιμα πράγματα που βοηθούν το να φθάσομε όχι στην άρνηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλ’ αντίθετα σε μια προσωπική, αυθεντική και έγκυρη προσφορά στον πολιτισμό αυτόν. Αλλά οι κοσμοπολίτες της μιας πεντάρας θα συσχετίζουν πάντα κουτά, κι αυτό είναι το δράμα του λεγόμενου νεοελληνικού πολιτισμού”.
3.
“Έτσι αυτός ο τόπος πάει να χάσει την ψυχή του, αφού οι λίγοι που τον πόνεσαν κι εμόχθησαν και μοχθούν, έδωσαν την ζωή τους, χάνονται ένας-ένας και οι πολλοί αδιαφορούν ή αγνοούν. Ποιοι άραγε θα θελήσουν και θα μπορέσουν να συνεχίσουν το δύσκολο και όμορφο έργο; Για να μην γίνει η Ελλάδα μια θλιβερή επαρχιακή απομίμηση της Ευρώπης; Είθε η ζωή της Αγγελικής Χατζημιχάλη να μην δόθηκε μάταια”.
(*) Αποσπάσματα από την ομιλία της Έρσης Χατζημιχάλη στο πνευματικό της μνημόσυνο που οργάνωσε η ΠΕΓ στις 17.5.1965. Βλ. Επιθεώρηση Τέχνης, Αριθ. τεύχους 124-125, Απρίλης Μάης 1965, Σελ. 356-358.
