Η περίπτωση των πόλεων της μεταναγεννησιακής Ευρώπης και εκείνη της πόλης των Αθηνών
Καταχωρώ σήμερα και πάλι εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – χτες καταχώρησα το πρώτο μέρος.
ο
“Μια σημαντική επεξεργασία του θέματος των κοινωνικών κέντρων των πόλεων έχει γίνει κατά τις τελευταίες δεκαετίες, για ό,τι αφορά την λειτουργία, την σημασία και την δημιουργία των κέντρων. …
Από το Συνέδριο του C.I.A.M. του 1952 που συνοψίζει την πείρα της τελευταίας περιόδου ως σήμερα, η δημιουργία κέντρων αφορά, ή οργανικό τμήμα μιας καινούργιας πόλης ή ένα από τα μέτρα τα παράλληλα και αλληλένδετα μόνο με την πλήρη αναγέννηση παλαιών πόλεων.
Φυσικά μεγάλες πρωτεύουσες σαν το Παρίσι, Λονδίνο, Ρώμη, Βιέννη, κλπ. οργανώνουν (με κάποια σχετική ασυνέχεια) νέες λειτουργίες κοινωνικές: στάδια, θέατρα, κοινωνικά κέντρα ή συγκροτήματα εκθέσεων διεσπαρμένα (λόγω πολλών αναγκών αιτίων και αναγκών) σε διάφορα κατά το μάλλον προσφερόμενα μέρη της έκτασής τους, και διατηρούν πάντα τα παλιά κέντρα της πνευματικής τους ζωής που είναι τα πανεπιστήμιά τους, τα μουσεία και πινακοθήκες, οι βιβλιοθήκες, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα δημαρχεία τους, οι εκκλησίες, οι πύργοι, προστατεύουν επίσης τον χαρακτήρα των πόλεών τους, τα πάρκα, τις προκυμαίες, τα τείχη, τα τοπία.
Για τις καινούργιες πόλεις που πάντα έχουν μια έκταση πιο περιωρισμένη, όχι μόνο στον αρχικό πυρήνα τους, αλλά σαν ουσιαστική προϋπόθεση της ανάπτυξής τους σαν σύγχρονο δεδομένο, προβλέπονται κέντρα, σημαντικά και οργανικά σύνολα, χωρίς τα οποία θα ήταν αδύνατη η έννοια πόλη. …
… η έννοια του κέντρου παραμένει
α) άρρηκτα συνδεδεμένη με το είδος, την ιστορία, την κοινωνική στιγμή και την αναγέννηση της πόλης,
β) έχει ένα ουσιώδη χαρακτήρα κοινωνικής ζωής και συχνά είναι έκφραση ιδανικών,
γ) βασίζεται στον άνετο χώρο με μεγάλες πλατείες και κήπους,
δ) απαραιτήτως είναι το βασίλειο των πεζών· ασφάλεια, γαλήνη, σιγή, δημιουργούν την προϋπόθεση της κοινωνικής σχέσης και της κοινωνικής ζωής.
Τα κοινωνικά κέντρα είναι έτσι ο καθρέφτης των ιδανικών μιας πολεοδομικής δημιουργικής στιγμής. …
ο
Δεν θα υπήρχε ευτυχέστερη πόλη από την Αθήνα αν τόση καταστροφή και αλλοίωση του αληθινού της χαρακτήρα δεν είχε συσσωρευθεί επί 120 χρόνια και κυριώτερα και αποφασιστικώτερα τα τελευταία 30 χρόνια.
Είναι η πόλη που θεμελίωσε μια πηγή κοινωνικής σκέψης, επιστήμης και τέχνης που μέσα από 25 αιώνες έφθασε ασύγκριτη και αστείρευτη πηγή ανθρωπισμού να αποτελεί οδηγό και ιδανικό και της σύγχρονης κοινωνικής και πολεοδομικής σκέψης.
Το πνευματικό κέντρο υπάρχει, είναι μπροστά μας η Ακρόπολη, Άρειος Πάγος, Πνύκα, Λόφος Νυμφών και Μουσών, τα Θέατρα, η Αρχαία Αγορά, ο Ναός του Ηφαίστου, ο Κεραμεικός, το Δημόσιο Σήμα, η ανάμνηση της Ακαδημίας.
Ο χώρος αυτός μαζί με τα εθνικά μουσεία πρέπει να αποτελέσει πάνω από κάθε άλλο την ουσία της κοινωνικής και πνευματικής ζωής των Αθηνών.
Η προστασία των χώρων αυτών είναι εθνικό και οικουμενικό καθήκον, αρκετές ζημιές έχουν επέλθει και πρέπει να σταματήσουν.
Απαιτούνται σωστές διατάξεις, απαλλοτριώσεις θέας, υψών και απαλλοτριώσεις χώρου για επέκταση των ανασκαφών, την ολοκλήρωση του αρχαιολογικού χώρου και την προστασία του.
Αυτά είναι δυνατά αν πάψει να κυριαρχεί το φοβερό πνεύμα της άγνοιας και της καταστροφής ή της αδιαφορίας. …
Στους χώρους αυτούς της ασύγκριτης αξίας για την Ανθρωπότητα, θα μπορέσουν να διδαχθούν και αναπτυχθούν … η γνώση και αγάπη για την κοινωνία και την δημοκρατία, την φιλοσοφία, την ποίηση, την μουσική, τις τέχνες”.
ο
Ήρθε όμως τώρα η στιγμή να σημειώσω πως όσα χτες και σήμερα καταχώρησα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” έχει διατυπώσει ο διακεκριμένος αρχιτέκτων-πολεοδόμος και εκλεκτός Έλληνας Αριστομένης Προβελέγγιος, σε άρθρο του που είχε δημοσιευθεί το έτος 1962 στην “Επιθεώρηση Τέχνης”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
