Έχει θαρρώ γίνει, με τα όσα έχω καταχωρήσει ως τα τώρα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, καθαρό πώς εννοώ την εξέταση του θέματος “Οι οικοδόμοι στην Ελλάδα (και το κίνημά τους)” – ωστόσο τους κρίκους αναφοράς στο θέμα κατά τη γνώμη μου κάθε άλλο παρά τους έχω εξαντλήσει, γι’ αυτό και η συνέχεια που δίνω και έχω ακόμη σκοπό να δώσω στη διαπραγμάτευση του θέματος μετά από ένα διάλειμμα που επέβαλαν τρέχουσες εξελίξεις στην Πόλη μας.
Θέλω ακόμη να υπενθυμίσω ότι την αφορμή αυτών των γραφτών μου την έδωσε η ογκώδης συγγραφή του ιστορικού Αναστάση Γκίκα για το κίνημα των οικοδόμων στην Ελλάδα που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2013 από τις εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”.
Στο πρώτο αυτής της σειράς των γραφτών μου μπορεί να διαβάσει κανείς την άποψή μου και το σκεπτικό της, ενώ στα επόμενα την αναφορά μου σε κρίκους σημασίας του θέματος, όπως το πράττω και στο σημερινό γραφτό μου με το οποίο συσχετίζω τους οικοδόμους στην Ελλάδα (και το κίνημά τους) με τις πραγματοποιήσεις επί ελληνικού εδάφους του “λαϊκού κλασικισμού” (“ενός ρυθμού σε πολύ μικρές διαστάσεις, πραγματικά ταπεινού, αφελούς, χαριτωμένου” όπως σημείωσε ο Παύλος Μυλωνάς το έτος 1996(*) – του ίδιου είναι και όσα σχετικά παρακάτω καταχωρώ:
“Στα περίχωρα των μεγάλων πόλεων, και σε πολλές συνοικίες της πρωτεύουσας και των επαρχιών υπάρχουν ακόμη παραδείγματα του γνήσιου αυτού ρυθμού. Ας θυμηθούμε σπίτια στην συνοικία του Μεταξουργείου ή του Ψυρρή στην Αθήνα, ή άλλα στο Ναύπλιο, Πάτρα, Ερμούπολη, Λαύριο, ακόμη και σε μικρά χωριά όπως το Κορωπί ή το Μενίδι· και κατ’ εξοχήν το μικρό σπιτάκι με το ζεύγος από Καρυάτιδες στην Αθήνα – ένα μικρό αριστούργημα που έχει αποθανατίσει ο Τσαρούχης.
Αυτά τα νεοκλασικά σπίτια διατήρησαν, σε πολλές περιπτώσεις, μια μη κλασική εσωτερική διαρρύθμιση, που συνεχίζει την παράδοση της μεταβυζαντινής λαϊκής διατάξεως περί μιαν αυλή. Οι προσόψεις τους όμως καθώς και άλλα διακοσμητικά μέλη παρουσιάζουν μια κλασική επένδυση πραγματικά χαριτωμένη. Αυτή προέρχεται από μια ειλικρινή προσπάθεια, όπου διακρίνεται μια αφελής κατάρτιση, που παντρεύεται όμως και ισορροπεί με μιαν όχι πάντα τέλεια εκτέλεση.
Αυτά τα νεοκλασικά σπιτάκια, όσον αφορά τουλάχιστον τις διαστάσεις τους και την αρχιτεκτονική διακόσμηση θα μπορούσαν πολύ καλά ν’ ανήκουν σε συμπολίτες του Περικλέους! Η κεραμική διακόσμηση, κιονόκρανα, ακροκέραμα, μάλιστα και τρισδιάστατα αγάλματα, τους προσδίδουν ακόμη περισσότερο χάρη και αποτελούν οπτικά αλλά και ψυχικά, άλλον ένα δεσμό με τους προγόνους.
Το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή εξελίσσονται παραλλήλως ένας μεγαλοπρεπής επίσημος ρυθμός και ένας μικρός αδελφός λαϊκός και ταπεινός, αλλά χυμώδης και γεμάτος χαριτωμένη αφέλεια, που μιλάει στις καρδιές των απλών ανθρώπων, αποτελεί ένα μοναδικό φαινόμενο και μία επιπλέον απόδειξη ότι ο κλασικισμός βρήκε στην Ελλάδα έδαφος πρόσφορο για να ανθήσει”.
(*) Όσα σήμερα καταχώρησα είναι απόσπασμα από κείμενο του αρχιτέκτονος και ακαδημαϊκού Παύλου Μ. Μυλωνά που περιλήφθηκε σε αφιέρωμα της εφημερίδας “Η Καθημερινή/Επτά Ημέρες” στον Νεοκλασικισμό, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 1996.↩
Κώστας Π. Παντελόγλου
