Όταν ο Λε Κορμπυζιέ πέθανε, η “Επιθεώρηση Τέχνης” δημοσίευσε ορισμένα μελετήματα, μαζί και ένα του Μαρσέλ Κορνύ (βλ. Αριθ. τεύχους 128, Σεπτέμβρης 1965) σε μετάφραση της Μέλπως Αξιώτη – από το μελέτημα αυτό είναι τα όσα ακολουθούν· ο τίτλος μπήκε από εμένα:
“Τους δασκάλους του, ο ίδιος τους αναζητούσε εδώ κι εκεί με λαχτάρα από το 1907. Στην Αυστρία, στην Βιέννη, κοντά στον πρωτοπόρο Ζοζέφ Χόφμαν, δημιουργό μιας ομάδας που ονομάστηκε: Διάσπαση της Βιέννης!
Στην Γαλλία, στην Λυών, κοντά στον Τόνυ Γκαρνιέ, άλλον αντικομφορμιστή, που είχε καταπλήξει τους δασκάλους του του Ινστιτούτου όταν, αφού πήρε το βραβείο της Ρώμης στα 1899, καταγινόταν επί τέσσερα χρόνια στην Βίλλα Μεντισίς να φτιάχνει τα σχέδια μιας βιομηχανικής πόλης, αντί να σχεδιάζει τις ωραιότερες κορινθιακές κολώνες.
Πήγε και στο Παρίσι, στον Αύγουστο Περέ, σ’ αυτόν που αποκατέστησε στην Γαλλία την φήμη του μπετόν αρμέ. Εργάστηκε επίσης στην Δρέσδη, στο Βερολίνο, παντού όπου εφούσκωνε το προζύμι της σύγχρονης Αρχιτεκτονικής.
Κατόπιν εγκαταστάθηκε τελειωτικά στην Γαλλία, στα 1917, πήρε την γαλλική ιθαγένεια, κι άρχισε να σκανδαλίζει τους καινούργιους συμπατριώτες του. Πρώτα με τα γραφτά του. Με το περιοδικό του “Το νέο πνεύμα”, που έβγαλε στα 1920 μαζί με τον φίλο του Οζεμφάν, με τον κρότο που έκαναν τα πρώτα του βιβλία (1923: Προς μια Αρχιτεκτονική. 1925: Πολεοδομία. 1935: Η φωτεινή πολιτεία. 1938: Κανόνια και πολεμοφόδια; Όχι, ευχαριστώ. Κατοικίες…).
Μετά με τα σχέδια που πέταξε στα μούτρα ενός σαστισμένου κοινού, με τις μακέτες που εξέθεσε. Ακόμα και με ωρισμένες οικοδομές, όπως η βίλλα Σαβουά. Αυτός ο κυβιστής αρχιτέκτων προκαλεί μεγάλη αίσθηση.
Και κάποτε δικαιολογημένα. Το σχέδιό του ανανέωσης του Παρισιού, το λεγόμενο σχέδιο Βουαζέν, στα 1925, έπεσε σαν μπόμπα! Ο Λε Κορμπυζιέ ισοπεδώνει το κέντρο του Παρισιού. Διατηρεί μόνο τα μεγάλα ιστορικά μνημεία και στο απελευθερωμένο έδαφος σχεδιάζει πάρκα, όπου κάθε τετρακόσια περίπου μέτρα υψώνονται θαυμάσιοι ουρανοξύστες σε σχήμα σταυρού.
Μ’ αυτόν τον θορυβώδικο τρόπο θέλει να δείξει σε μια νυσταγμένη κοινωνία ότι οι πόλεις σάπισαν κι ότι η ζωή, στον εικοστόν αιώνα, απαιτεί ολοκληρωτική επανάσταση στην οργάνωση των πόλεων και στην κατασκευή των οικοδομών”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
