Από μια σύντομη ομιλία του Μ.Μ. Παπαϊωάννου σε εκδήλωση του Συλλόγου “Φίλοι Γιάνη Κορδάτου”, που πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαΐου 1964, είναι όσα ακολουθούν (βλ. Πολιτική-Οικονομική Έρευνα, Αριθ. τεύχους 89, Μάιος 1964, σελ. 47-48):
“Ο Καρκαβίτσας έγραψε κάποτε: Όμορφη είναι η Σκιάθος του Θεού· μα η Σκιάθος του Παπαδιαμάντη μου φαίνεται ομορφότερη”. Έτσι άρχισε την ομιλία του ο κ. Παπαϊωάννου…
… χωρίς το νησί να είναι άγονο, είναι ωραίο και γοητευτικό. Αλλά οι άνθρωποι μέσα σ’ αυτό το θείο περιβάλλον δεν νοιώθουν ευτυχισμένοι. Έτσι μας τους έδωσε ο Παπαδιαμάντης: να μην είναι ευτυχισμένοι και αιτία η φτώχεια τους. …
… Σ’ όλα του τα διηγήματα το θείο είτε με την μορφή ενός κοιμητηρίου ή ενός ξωκλησιού και ενός μοναστηριού, πότε με την μορφή ενός πανηγυριού ή μιας γιορτής, ποτέ δεν λείπει. Ο Θεός είναι σχεδόν πάντοτε παρών. …
Και η φύση δεν λείπει ποτέ από τον Παπαδιαμάντη. …
Ο οικονομικός Παπαδιαμάντης πηγαίνει πιο ψηλά από τον θρησκευτικό και τον φυσιολάτρη: Πιάνει την ουσία της κοινωνικής ζωής. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατόρθωσε να μας δώσει ένα έργο σημαντικής λογοτεχνικής αξίας, αλλά και ένα ντοκουμέντο. Η Σκιάθος μέσα στο έργο του Παπαδιαμάντη είναι μια μικρογραφία της Ελλάδας. Είναι αδίσταχτος στις σκληρές απεικονίσεις του κοινωνικού βίου. Αυτός ο άγιος των Ελληνικών γραμμάτων γίνεται σαρκαστής, κατήγορος, ασεβής, ξεγυμνωτής του άδικου και του πρόστυχου στις οικονομικές σχέσεις των ανθρώπων. …”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
