Καταχωρώ σήμερα το τρίτο και τελευταίο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου. Τα άλλα δύο μέρη, το πρώτο και το δεύτερο, έχω καταχωρήσει και πάλι στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”.
“Έκαναν ένα δρόμο πλάτους 5 μέτρων στρωμένο με μεγάλους πελεκητούς κυβόλιθους. Χάραξαν επάνω δυο αυλάκια, για να περνούν οι ρόδες των τροχοφόρων κι εκεί επάνω μετέφεραν από την μια άκρη, τον Σχοινούντα (το σημερινό Καλαμάκι) στον Σαρωνικό, ως την Ποσειδωνία στον Κορινθιακό. Παλαιότερα ένας ερευνητής, Αμερικανός, ο Φάουλερ, είχε διαπιστώσει μερικά ορατά σημεία του Διόλκου. Οι έρευνες όμως δεν προχώρησαν. Τα βιβλία του σχολείου μας ακόμα γράφουν πως ο Δίολκος ήταν δρόμος “ξύλινος” (!) απ’ όπου τσούλαγαν με χερούλια τα πλοία.
Με τις έρευνές του ο κ. Βερδελής διαπιστώνει ότι ο δρόμος αυτός (λέγεται Δίολκος από το διέλνω=σύρω) είχε δεξιά και αριστερά χωματένιο δρόμο πλάτους 5 μέτρων από κάθε πλευρά. Συνολικά, έτσι, το πλάτος του δρόμου έφτανε τα 15 μέτρα. Επειδή το ύψος της λουρίδας ήταν ως τα 70 μέτρα κι ήταν αδύνατο να ανεβάζουν σε ευθεία γραμμή τα βαρειά φορτία και τα πλοία, έκαναν στροφές – όπως γίνεται σήμερα στην χάραξη των ανηφορικών δρόμων. Στις στροφές αυτές, για να μην ξεφεύγουν οι ρόδες των τροχοφόρων, αντί γι’ αυλάκι έφτιαχναν στις θέσεις εκείνες διπλά τοιχάρια χαμηλά, που συγκρατούσαν μεταξύ τους τους τροχούς. Σ’ εκείνα τα σημεία είχαν χαράξει και μερικά γράμματα, που παλαιότερα από τον 6ο π.Χ. αιώνα έδωσαν και την χρονολογία της κατασκευής του έργου. Ο κ. Βερδελής τα ερμηνεύει ως οδηγητικά σημεία, για τους εργάτες που έκαναν την “διΐσθιση” των πλοίων.
Γεννιέται το πρόβλημα πώς έσερναν τα τροχοφόρα. Δεν φάνηκαν ίχνη πάνω στον δρόμο που να δείχνουν ότι η εργασία γινόταν με ζώα. Ξέρουμε ακόμα πως σε άλλους δρόμους, απ’ όπου πέρναγαν βαρειά φορτία, είχαν ειδικό τρόπο, μηχανικό τρόπο για να τραβούν τα φορτία. Υπόγειες μηχανές, αναφέρει ο Φιλόστρατος ότι χρησιμοποιούσαν στην Οδό των Παναθηναίων, για να μεταφέρουν το καράβι με το πέπλο της Αθηνάς στον Παρθενώνα. Τι γινόταν στην Κόρινθο με τον Δίολκο; Η συνέχιση των ανασκαφών θα δείξει ίσως.
Ακόμη, δεύτερο πρόβλημα είναι πότε πρωτοκατασκευάστηκε ο Δίολκος, γιατί κανείς συγγραφέας δεν αποδίδει την εργασία αυτή σε έμπνευση του Περίανδρου. Ο κ. Βερδελής πιστεύει, επειδή βρήκε όστρακα εποχής παλαιότερης από εκείνην που συμπίπτει με την δράση του μεγάλου τυράννου, ότι θα έγινε κάπως παλαιότερα η πρώτη χάραξη κι ο Περίανδρος ολοκλήρωσε το έργο.
Πάντως, χάρη στον Δίολκο, η Κόρινθος πλούτισε αφάναστα. Ο δρόμος αυτός χρησιμοποιήθηκε για εμπορικούς σκοπούς κυρίως κι όταν χρειάστηκε και για πολεμικές ανάγκες. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο σημειώνεται μια χρήση του. Η τελευταία φορά που τον αναφέρουν είναι στην αρχή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασιλείου Α’ του Λακεδαίμονος (883 μ.Χ.).
Από την συνολική έκταση του σπουδαιότατου αυτού μηχανικού έργου της αρχαιότητος μόνο λίγες εκατοντάδες μέτρων έχουν ανοιχτεί. Ο κ. Βερδελής έχει προσδιορίσει την πορεία του, και με την πρόοδο των ερευνών θα αποκαλυφθή σε λίγα χρόνια ένα τόσο σημαντικό για την ιστορία του πληθυσμού της αρχαιότητος μνημείο”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
