Με τον τίτλο “Ο Γεώργιος Σαρηγιάννης ξαναχτύπησε”, σχολίασα καταρχήν την αναφορά του στον Ιωάννη Δεσποτόπουλο, τον Λε Κορμπυζιέ και τον Αριστομένη Προβελέγγιο κάτω από τον τίτλο “Ιδεολογία και Πολεοδομία” – θα υπάρξει βεβαίως και συνέχεια για όσα διετύπωσε επί του προκειμένου ο Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, πάντα φυσικά εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, αρχής γενομένης σήμερα με όσα ακολουθούν του φίλου αρχιτέκτονα Ηλία Σ. Παπαγιαννόπουλου, τα οποία έχουν δημοσιευτεί στα “Αρχιτεκτονικά Θέματα” 21/1987 του Ορέστη Δουμάνη:
“… Ως τον επαναδιορισμό του Γιάννη Δεσποτόπουλου ως Καθηγητή του Πολυτεχνείου του 1960 οι σπουδαστές είχαν να διαλέξουν ανάμεσα σε μια αρχιτεκτονική περιοδικών της σειράς ή στον φολκλορισμό …
Ο Δεσποτόπουλος με τη διδασκαλία του εισήγαγε την πραγματική διάσταση της αρχιτεκτονικής, τον βαθύ κοινωνικό της χαρακτήρα. Οι συντηρητικοί καθηγητές, αλλά και οι σπουδαστές των περιοδικών του τύπου “πώς να φτιάξετε το σπίτι σας”, αντέδρασαν έντονα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απόλυση του Δεσποτόπουλου από τη δικτατορία επτά χρόνια αργότερα. Δεν χωρούσε το μυαλό τους πως οικοδομικά υλικά και σοσιαλισμός μπορεί να έχουν κάποια σχέση.
Ο Δεσποτόπουλος λοιπόν, και το Bauhaus που μέσω αυτού γνωρίσαμε, αποτέλεσε το ένα σκέλος της αρχιτεκτονικής μου σκέψης. Θα ήμουν αγνώμων, αν δε σημείωνα πως ο Μιχελής και τα βιβλία του αποτέλεσαν για μένα ένα πολύτιμο φιλοσοφικό λεξικό της αρχιτεκτονικής.
Το άλλο σκέλος, ουσιαστική πρόσβαση προς τον Le Corbusier, ήταν ο Αριστομένης Προβελέγγιος.
Γοητευμένος από την ομιλία του στο Αρχιτεκτονικό Συνέδριο των Δελφών – ομιλία μάχη απέναντι στην επικρατούσα αρχιτεκτονική και πολεοδομική κατάσταση, για τη σωτηρία των οικισμών μας, του τοπίου, του ιστού της ανθρώπινης ζωής – φρόντισα να τον γνωρίσω.
Πήρα μέρος μαζί του στον διεθνή διαγωνισμό για ένα μνημείο στην Κούβα, αφιερωμένο στην απόκρουση των μισθοφόρων στον Κόλπο των Χοίρων.
Σχεδιάζοντας στο εργαστήριό του, και αργότερα στο θαυμάσιο ατελιέ-έργο του της οδού Κυκλάδων, έμαθα τι είναι το ουσιώδες στο έργο του Le Corbusier. Όχι η πλαστική επεξεργασία των μορφών, που και αυτή έχει μεγάλη σημασία, αλλά το γεγονός πως τα πραγματικά υλικά της αρχιτεκτονικής είναι το φως, ο ήλιος, ο αέρας, το περιβάλλον γενικά, και όλα αυτά για να δημιουργήσει κανείς ένα κέλυφος που να καλύπτει τρυφερά το δράμα της ανθρώπινης ζωής.
Φύση εξεγερμένη και ονειροπόλα, δεν θα μάθαινα τίποτα από τον Προβελέγγιο για τον Προβελέγγιο και τον Le Corbusier, αν δεν έβρισκα σε αυτόν το επαναστατικό μου αντίστοιχο. Ανάγνωση στην Κυκλάδων, Baudelaire, Breton και δικών του ποιημάτων, και την επόμενη μάχη στο πεζοδρόμιο για την αποτροπή της φασιστικής απειλής.
Με αυτές τις επιρροές αναπτύχθηκε το μικρό αρχιτεκτονικό μου έργο, που αποδεικνύει ή αναιρεί την επιρροή του Le Corbusier, δείχνοντας πως δεν υπάρχει η έμμονη ιδέα να εμφυτεύσει κανείς την Κορμπουζιανή μορφολογία εκεί που δε χρειάζεται.
Τελικά φαίνεται πως η πραγματική επιρροή του Le Corbusier συνίσταται στη φράση του: Κανόνια, εξοπλισμοί; Όχι, ευχαριστώ. Στέγαση παρακαλώ…”
Κώστας Π. Παντελόγλου
