Ποια η κατάσταση του θεάτρου μας 90 χρόνια πριν;
Ο Γιάννης Καιροφύλλας στο βιβλίο του Η Αθήνα του Μεσοπολέμου (β’ έκδοση, εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1988) μάς δίνει μια εικόνα:
“Το ελληνικό θέατρο περνάει μεγάλη κρίση στα τέλη του 1926.Απειλείται το κλείσιμο πολλών θεάτρων και στις εφημερίδες δημοσιεύονται άρθρα και σχόλια που αντικατοπτρίζουν όλη αυτή τη σοβαρή κατάσταση.
Το χειμώνα το ελληνικό θέατρο είχε δύο κέντρα ασφαλούς πλουτισμού, όπως σημειώνει σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη ο δημοσιογράφος Μιχαήλ Ροδάς. Τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη. Από εκεί περνούσαν άλλοτε εκ περιτροπής οι μεγαλύτεροι θίασοι και ξαναγύριζαν στην Ελλάδα το καλοκαίρι. Τα δυο αυτά κέντρα δεν υπήρχαν όμως πια για το ελληνικό θέατρο. Απέμενε η Αίγυπτος για παρηγοριά. Αλλά και εκεί η οικονομική κρίση είχε ξεσπάσει και δεν μπορούσε ν’ αντέξει όλους τους ελληνικούς θιάσους, που έβρισκαν (εκεί) καταφύγιο. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι ελληνικοί θίασοι δεν πήγαιναν ούτε στη Σμύρνη, ούτε στην Κωνσταντινούπολη. Τώρα υπολογίζουν μόνο την επαρχία και ιδιαίτερα τη Θεσσαλονίκη, το Βόλο, την Καβάλα, την Πάτρα, τη Σύρο, το Ηράκλειο και λιγότερο την Κέρκυρα και τη Μυτιλήνη.
Στο Σωματείο των Ηθοποιών είναι γραμμένοι 643 (355 άντρες και 288 γυναίκες). Απ’ αυτούς 80 είναι δόκιμοι και οι 112 απόμαχοι, που παίρνουν μια σύνταξη 250-550 δρχ. το μήνα. Όλοι αυτοί λοιπόν περιμένουν να ζήσουν από το θέατρο, που περνάει δύσκολες μέρες εξαιτίας της βαρειάς φορολογίας. Όλοι οι Υπουργοί Οικονομικών νομίζουν ότι μπορούν να εισπράξουν εκατομμύρια από το θέατρο και τα δημόσια θεάματα γενικά. Το 1917 είχε γίνει ένας νόμος για τη φορολογία στα θέατρα κι αυτά πλήρωναν 10-15%. Αλλά από τότε μέχρι το 1926 τα πράγματα άλλαξαν. … ο φόρος μεγάλωσε και σ’ ένα εισιτήριο 55 δρχ. ο φόρος είναι τώρα 19,20 δρχ. και στο άλλο των 36 δρχ. ο φόρος φτάνει τις 11 δρχ. …
… Γίνονται πολλές έρευνες από τις εφημερίδες για την κρίση στο θέατρο και οι ηθοποιοί απαντούν στα ερωτήματα.
Ο Αιμίλιος Βεάκης είπε ότι οι ηθοποιοί δεν έχουν παράπονο από το κοινό, που τους υποστηρίζει, αλλά η φορολογία είναι ο καθημερινός τύραννος και η έλλειψη μιας ενώσεως των καλλιτεχνών εκείνων οι οποίοι έχουν βαθύτερη συναίσθηση της αποστολής τους, συντελεί ώστε το κακό να παρατείνεται και να διαιωνίζεται.
Ένας από τους παλαίμαχους του ελληνικού θεάτρου, ο Εδμόνδος Φυρστ, λέει σε μια εφημερίδα ότι “το θέατρον δεν αντέχει πλέον και σύντομα θα εκπνεύσει. Και είναι κρίμα, διότι έχει πρώτης τάξεως στοιχεία, κυρίως εις άνδρας. Χωρίς βέβαια να παραγνωρίζω και την μεγάλην αξίαν μερικών γυναικών. Είναι κρίμα, το λέγω με ψυχικόν άλγος, να έχουν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι θέατρα με κρατικάς επιχορηγήσεις και πάσης φύσεως ενισχύσεις και ημείς να υφιστάμεθα πανταχόθεν πραγματικήν εξόντωσιν … Τώρα τα θέατρά μας κινδυνεύουν να μεταβληθούν εις γκαράζ αυτοκινήτων, εάν το Κράτος δεν αποφασίσει να μας απαλλάξει από την φοβεράν φορολογίαν του”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
