Όσα ακολουθούν είναι απόσπασμα από δημοσίευμα του Γιώργου Θεοτοκά στα “Καθημερινά Νέα” της 30ης Δεκεμβρίου 1945. Ας διαβαστούν με προσοχή:
“Για το ελληνικό θέατρο άρχισε τότε (στην σκοτεινή δηλαδή και απαίσια νύχτα της Κατοχής) μες στην τρομοκρατία και την αγωνία της πείνας, ο σκληρός αγώνας για την επιβίωσή του,αγώνας που τον έφερε σε πέρας με αφάνταστες θυσίες. Και στα φοβερά εκείνα χρόνια η επιθεώρηση έπαιξε τον ρόλο της, με άλλα μέσα βέβαια, μα με την ίδια αποτελεσματικότητα. Τώρα πια δεν μπορούσε να εκφράζεται καθαρά. Εκφράστηκε λοιπόν με πλάγιο τρόπο, προσπαθώντας να ξεγελάσει με κάθε δυνατή πονηρία την τυραννική λογοκρισία και να παρουσιάσει στο κοινό θέματα που εξυπηρετούσαν την Εθνική Αντίσταση. Το πρόγραμμα των επιθεωρήσεων ήταν συχνά σπαρμένο υπαινιγμούς σχετικούς με τον αγώνα.
Το κοινό καταλάβαινε και το ‘δειχνε, προσέχοντας να μην εκθέσει το θέατρο. Ανάμεσα στην σκηνή και την πλατεία υπήρχαν σιωπηρές συνεννοήσεις, λέξεις συνθηματικές, σύμβολα μυστικά. Μεγάλο σύμβολο ήταν η Κρήτη. Επίσης πολυσήμαντο ρόλο έπαιξαν τότε τα δημοτικά τραγούδια, γεμάτα αναμνήσεις της κλεφτουριάς και του Εικοσιένα και αντίλαλους της λεβεντιάς των βουνών της Ελλάδας, που η επιθεώρηση τα χρησιμοποιούσε συνειδητά μεθοδικά για πατριωτικούς σκοπούς. Η λογοκρισία ένοιωθε καλά πως κάτι συνέβαινε και κυνηγούσε την επιθεώρηση με αληθινή αγριότητα, μα δεν κατόρθωνε να τη δαμάσει αληθινά. Ολοένα, με νεοελληνική ευστροφία και εφευρετικότητα, το επιθεωρησιακό θέατρο της ξέφευγε από τα χέρια”.
Προσθέτω πως το όλο δημοσίευμα από το οποίο απέσπασα τα παραπάνω έχει περιληφθεί και στο βιβλίο του Γιώργου Θεοτοκά “Πολιτικά Κείμενα”, Εκδοτική Εταιρεία “Ίκαρος”, 1976.
Κώστας Π. Παντελόγλου
