Την απάντηση στο ερώτημα του τίτλου έχει δώσει ο ίδιος ο Ιάκωβος Καμπανέλλης σε μια συνέντευξή του δημοσιευμένη το 1978 (βλ. “Διαβάζω” τεύχος 12, Μάιος Ιούνιος 1978) – γεννημένος στη Νάξο το 1922, ήρθε αργότερα στην αθήνα, όπου σπούδασε στη Νυκτερινή Σιβιτανίδειο Βιοτεχνική Σχολή. Από το 1943 ως το 1945 ήταν κρατούμενος των Γερμανών στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Μαουτχάουζεν. “Η αυλή των θαυμάτων” (1957), το “Παραμύθι χωρίς όνομα” (1960), “Το μεγάλο μας τσίρκο” (1973), είναι ορισμένα από ένα πλήθος θεατρικά έργα που έχει γράψει. Σε δικά του σενάρια και ταινίες του Μιχάλη Κακογιάννη (“Στέλλα”, 1954), του Νίκου Κούνδουρου (“Δράκος”, 1955) κά.
Αλλά ας δούμε την απάντηση στο ερώτημα του τίτλου:
“Το “Μαουτχάουζεν” γράφτηκε σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από το τέλος του β’ παγκοσμίου πολέμου. … Αν το έγραφα το 1945-1946 (και είχα επιχειρήσει κάτι τέτοιο, αλλά δεν μπορούσα, απλώς είχα γράψει εκατοντάδες χειρόγραφα, που έμειναν ως υλικό), δεν θα ‘κανα τίποτε άλλο από το να πω τι συνέβη. Αλλά αυτό ήταν ήδη γνωστό· από αφηγήσεις, από ταινίες που είχαν γυριστεί μέσα στα στρατόπεδα, από την ατέλειωτη αρθρογραφία στις εφημερίδες.
Το “Μαουτχάουζεν” γράφτηκε, όταν αισθάνθηκα πάρα πολύ κοροϊδεμένες τις προσδοκίες που είχα μετά το τέλος του πολέμου – σε μια εποχή μετακεννεντική, όπου ο ψυχρός πόλεμος είχε ξαναρχίσει. Κι αν θέλετε, γράφτηκε στο κορύφωμα μιας σειράς απογοητεύσεων.
Ειδικά εμείς, που βγήκαμε από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ήτανε φυσικό να έχουμε μια υπερτροφία προσδοκιών· από την υπερτροφία των όσων είχαμε δει και πάθει, πέσαμε σε μια υπερτροφία προσδοκιών, έτσι είναι η ελευθερία. Έρχομαι κι εγώ πίσω στην Ελλάδα και βρίσκω μια κατάσταση τρομακτική: εμφύλιος πόλεμος, εξορίες, τρόμος και φόβος. Περνάνε τα χρόνια και φτάνουμε κάποτε στην Άνοιξη του 1963-1964, τότε που νομίσαμε ότι, διάβολε, κάτι πάει να γίνει. Και βλέπουμε πολύ γρήγορα αυτή την Άνοιξη να παίρνει την κάτω βόλτα και να οδεύουμε πια προς διάλυση πάλι… Τότε γράφτηκε το “Μαουτχάουζεν”. Είναι μια συσσώρευση απογοήτευσης από το ό,τι συνέβαινε εδώ, που πλαισιώνονταν από μια απογοήτευση για ό,τι συνέβαινε σε όλο τον κόσμο”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
