Ο εκδοτικός οίκος “Θεμέλιο” με πρωταγωνιστές τον Μίμη Δεσποτίδη και τον Θεόδωρο Μαλικιώση (που είχαν διαδρομή ο πρώτος στην ΕΠΟΝ και ο δεύτερος στη νεολαία της ΕΔΑ) δημιουργήθηκε στις αρχές Μαΐου 1963, λίγες μέρες πριν τη δολοφονία του μάρτυρα της Ειρήνης και της Δημοκρατίας Γρηγόρη Λαμπράκη.
Στεγάζονταν αρχικά στην οδό Σταδίου, στον ίδιο όροφο με το καλό περιοδικό γραμμάτων και τεχνών “Επιθεώρηση Τέχνης”. Τα δυο πρώτα βιβλία που εκδόθηκαν από το “Θεμέλιο” ήταν “Τα λουλούδια της Χιροσίμα” της Εντίτα Μόρις και το “Ένας έρωτας, μια ζωή”, της Μαρίνας Σερένι.
Το πρώτο βιβλίο μετέφρασε ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ενώ το δεύτερο η Διονυσία Μπιτζελέκη. Τα εξώφυλλα και των δύο βιβλίων φιλοτέχνησε ο ζωγράφος Γιάννης Παρασκευάδης.
Τα δύο πρώτα αυτά βιβλία του “Θεμέλιου” αγοράστηκαν και διαβάστηκαν από ένα πλήθος νέων εκείνου του καιρού, που με την πράξη τους αυτή θεμελίωσαν, έχω τη γνώμη, το “Θεμέλιο”.
Το γιατί αγοράστηκαν και διαβάστηκαν τα δύο αυτά πρώτα βιβλία του “Θεμέλιου” από ένα πλήθος νέων εκείνου του καιρού ας το αναζητήσει κανείς στο ότι οι συνειδήσεις είχαν κερδηθεί από τα ιδανικά της ειρήνης και της δημοκρατίας (προφανής η σχέση του πρώτου βιβλίου με το ιδανικό της ειρήνης, ενώ το κοινωνικοπολιτικό έδαφος του δεύτερου βιβλίου τα απεχθή χρόνια του φασισμού στην Ιταλία).
Οι αγώνες του 1-1-4 για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα και του 15% για την Εκπαιδευτική Αναγέννηση είχαν προηγηθεί, ενώ είχε ήδη δημιουργηθεί ο Σύνδεσμος Νέων για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό “Μπέρτραντ Ράσσελ”, έργο του οποίου υπήρξε η Α’ Μαραθώνεια Πορεία Ειρήνης στις 21 Απριλίου 1963.
Κώστας Π. Παντελόγλου
