Δεν είχαν κυκλοφορήσει ακόμη τα Κείμενα του Δημήτρη Πικιώνη από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), πολλά χρόνια πριν και κατά την ιωαννιδική φάση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ένα κείμενο του Σπύρου Μόνδανου δημοσιευμένο στα Νέα στις 20 Μαΐου 1974 έβαλε το δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων.
Σκαλίζοντας τα χαρτιά του διακεκριμένου της αρχιτεκτονικής, παρουσία της κόρης του Αγνής που τα επιμελούνταν τότε για την έκδοσή τους, ο εκλεκτός δημοσιογράφος σκάρωσε μια μεταθανάτια συνέντευξη μαζί του, που μερικά σημεία της μεταφέρω εδώ, στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας:
“Γαίας ατίμωσις” ήταν ο πρώτος τίτλος που έπεσε στα μάτια μου από τα χαρτιά και τα σχέδια του Δημήτρη Πικιώνη.
Μια καταγγελία φοβερή: ο μεγάλος μας αρχιτέκτων, που όλοι οι Έλληνες ξέρουμε πόσα του χρωστάμε, έστω και γι’ αυτό μόνο, ότι διευθέτησε με τόσο λεπτή αίσθηση τον χώρο της Ακροπόλεως και του Φιλοπάππου, μας κατηγορεί πέρα από τον τάφο ότι δεν σεβαστήκαμε αυτή την γη, ότι την ατιμάσαμε, μετατρέποντάς την σε αντικείμενο κερδοσκοπίας. Γαίας ατίμωσις! …
Η φωνή του βογγάει μέσα από το χειρόγραφο:
“Η γη τούτη … κι αν είχε μιλιά – κι έχει, αλλά δεν την ακούμε – θάλεγε: Δείλαιοι και αμαθείς και βάρβαροι, τι κάνετε; Τι αφανίζετε; … Τι εκάνατε την Ελευσίνα; Τι εκάνατε τον Ιλισσό και τον Κηφισό, τα δύο αγιάσματά μου; Εβάλατε μέσα τους υπονόμους σας, ερίξατε τα νερά των εργοστασίων σας. Δεν βλέπω πια βωμούς των θεών … πάρεξ τα γραφεία και τις μηχανές των εταιρειών σας … Σε σας δεν απόμεινε παρ’ η κατώτερη μορφή της σχέσης με την φύση, η εκμετάλλευση. …”.
Είκοσι χρόνια τώρα από τότε που ο Πικιώνης έγραφε αυτές τις γραμμές, είναι αλήθεια ότι όλοι οι ελεύθεροι χώροι της πόλης αυτής πουλήθηκαν, νοικιάστηκαν ή απλώς παραχωρήθηκαν, σε κερδοφόρες επιχειρήσεις.
Εκείνος όμως μας είχε προειδοποιήσει:
“Αν απολύσουν τον χαλινόν των ενστίκτων του κέρδους θα καταλύσουν τον έρωτά μας προς το κάλλος, την αλήθειαν, την δικαιοσύνην, όπως και την προς τον πλησίον μας αγάπην…”. …
Ο “άγιος της αρχιτεκτονικής” στον ρόλο του. Οι άγιοι όμως στην εποχή μας δεν μπορούν να επιβάλλουν την αγιότητα σε μια κοινωνία που πάσχει από την διαβρωτική αρρώστια της κερδοσκοπίας. …
Καθώς εξακολουθούσαμε να φυλλομετρούμε τα γραφτά του Δημήτρη Πικιώνη, ξεπήδησε μέσα μας ένα τελευταίο ερώτημα:
Θα ήταν δυνατό ο τόπος μας να σωθεί ποτέ από αυτή την αρρώστια;
Η απάντησή του ήρθε από ένα αυτοβιογραφικό του σημείωμα τυπωμένο στο περιοδικό Ζυγός το 1958:
“Μην οκνήσετε ποτέ, γιατ’ είναι γραμμένο πως το να μην μπορέσουμε ίσως κάποτε μας συγχωρεθεί, το να μην προσπαθήσουμε, όμως, ποτέ”!
Κώστας Π. Παντελόγλου
