Ο Deschamps στους Δρόμους της Μικρασίας έγραψε και τα παρακάτω, τα οποία και καταχωρώ στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας λόγω της σημασίας τους:
“Έβλεπα καθαρά μπροστά μου το όραμα μιας σειράς γενεών, σφυρηλατημένων με το ίδιο ένστικτο και στρατευμένων στην ίδια προσπάθεια, καθώς διέτρεχα αυτή την μικρή αίθουσα όπου κοντά στα βαρυφορτωμένα με βιβλία ράφια κείτονταν καταγής σκόρπια μάρμαρα, σπασμένοι κορμοί και κομμένα κεφάλια αγαλμάτων, και ατελείς επιγραφές, φερμένα από την Έφεσο, τις Τράλλεις, την Αφροδισιάδα ή την Πριήνη ή μεταφερμένα με καραβάνια καμήλες από τα βάθη της Πισιδίας και της Λυκαονίας. Επρόκειτο για τους ακρωτηριασμένους μάρτυρες του ελληνισμού, που με χίλιους τρόπους, είχαν διασωθεί από την άγνοια των χωρικών και την αρπακτικότητα της τουρκικής αστυνομίας … Το αίσθημα ευλαβικού πατριωτισμού που παρακίνησε τους εφόρους της Ευαγγελικής Σχολής να συγκεντρώσουν όλα αυτά τα συντρίμμια, τους υποχρέωσε να εκδώσουν ένα περιοδικό, όπου καταγράφονται σχολαστικά όλες οι ανακαλύψεις που γίνονται από τους αρχαιολόγους και τους επιγραφολόγους στην ελληνική Ανατολή. Τα αρχαιολογικά και επιγραφολογικά επιτεύγματα είναι τα μόνα, εδώ και πολύ καιρό, που κολακεύουν το φιλότιμο των Ελλήνων. Πόσο περηφανεύονται γι’ αυτά! Και πόσο οι σπουδές αυτές, που σ’ εμάς προκαλούν ενδιαφέρον καθαρά θεωρητικό και επιστημονικό, κάνουν την καρδιά τους να χτυπά από περηφάνια και συγκίνηση! Ένα (κομμάτι) αγάλματος, έστω και αν θυμίζει αμυδρά την τεχνοτροπία του Φειδία ή του Πολυκλείτου, μια αφιέρωση στους αυτόχθονες θεούς, μια επίκληση στις μούσες, η ταύτιση κάποιου βαρβαρικού ονόματος με το ωραίο όνομα μιας αρχαίας πόλης, όλα τούτα τα μικρά ευρήματα, τα οποία ο περιηγητής (καταχωρεί) στο σημειωματάριό του με καθαρά διανοητική ικανοποίηση, θεωρούνται από τους ενθουσιώδεις Έλληνες ως αυθεντικά πιστοποιητικά, που μαρτυρούν την αρχαιότητα της φυλής τους και τη νομιμότητα της εγκατάστασής τους” (σελ. 145-146).
Κώστας Π. Παντελόγλου
