Είναι νομίζω ιδιαίτερα κατάλληλη η περίοδος, κι όχι μόνο γιατί είναι προεκλογική, να ακουστεί τι είναι ο κομμουνισμός, και τούτο διότι χλευάζεται από τους αντιπάλους του, αλλά και κακοποιείται από τους επιφορτισμένους με την υπεράσπιση και διάδοσή του, σε κόμμα κομμουνιστικό υποτίθεται οργανωμένους, μ’ επικεφαλής τον Δημήτρη Κουτσούμπα τα τελευταία χρόνια, την Αλέκα Παπαρήγα πάνω από δύο δεκαετίες, τον κομμουνισταμύντορα Μάκη Μαΐλη, κά.
Όσα καταχωρώ παρακάτω σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” τα αντλώ από μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας πριν 50 χρόνια, το 1965 – είχαν τότε τα πράγματα άλλο επίπεδο, υψηλό! Δεν σέρνονταν όπως τα χρόνια της μεταπολίτευσης, ιδίως όπως σέρνονται τα τελευταία 25 χρόνια.
“… θα ξεκινήσω από τον μεθοδολογικό ορισμό που δίνει ο Μαρξ για τον κομμουνισμό, στην “Γερμανική Ιδεολογία”: “Κατά τη γνώμη μας, ο κομμουνισμός δεν είναι μια κατάσταση που πρέπει να δημιουργηθεί, ένα ιδεώδες προς το οποίο οφείλει να συμμορφωθεί η πραγματικότητα. Κομμουνισμό ονομάζουμε το πραγματικό κίνημα για την κατάργηση της σημερινής κατάστασης. Οι συνθήκες αυτού του κινήματος προκύπτουν από τις βάσεις που υπάρχουν σήμερα”.
Ο Μαρξ επιμένει στη μεταμορφωτική δράση που μέσα στην ίδια την κίνησή της συνιστά ήδη μιαν απελευθέρωση, καθώς αρνιέται την κρατούσα κατάσταση και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο που αυτή περιλαμβάνει. […]
Η πιο μακρινή προοπτική της πραγμάτωσης του ανθρώπου από τον κομμουνισμό διαμορφώνεται λοιπόν μέσα στην επαναστατική δράση, στον στοχασμό που έχει αντικείμενό του τη δράση αυτή, στην επεξεργασία της θεωρίας μέσα απ’ την ανάπτυξη της πρακτικής, καθώς περνάμε από τις ενδιάμεσες φάσεις. Υπάρχει μια ζωντανή ενότητα της πρακτικής με την προοπτική κι αυτή ενισχύει την πρακτική. Αλλά με τον όρο ακριβώς ότι δεν τη χωρίζουμε απ’ αυτή. Αυτό, εν τούτοις, κινδυνεύουμε να πάθουμε όταν μιλάμε για τον κομμουνισμό σαν να είναι κανένα “ιδεώδες” κι όταν αντικρίζουμε τον σκοπό αυτό με βολονταριστικούς όρους … Κινδυνεύουμε τότε απ’ την μια να μείνουμε ικανοποιημένοι με μια περιορισμένη πρακτική, με μια σχηματική ανάλυση της κατάστασης, κι απ’ την άλλη να τοποθετήσουμε το μακρινό αυτό ιδανικό ως μια αξία καθεαυτή, που μας καθησυχάζει και δικαιολογεί τις αποτυχίες μας – ή την παθητικότητά μας – και κάνει λιγότερο έντονη την ακέραια ευθύνη του ανθρώπου μέσα στην ιστορία, που την υπενθυμίσαμε πιο πάνω και στην οποία επιμέν(ουμε) […] επαναλαμβάνοντας τη διατύπωση του Γκόρκι:
“Πρέπει να δώσουμε στον άνθρωπο να καταλάβει ότι είναι ο δημιουργός κι ο αφέντης του κόσμου. Ότι στους ώμους του πέφτει η ευθύνη για κάθε κακό που υπάρχει στη γη, όπως κι ότι σ’ αυτόν ανήκει η δόξα για κάθε καλό που υπάρχει στη ζωή”.
Ευθύνη για όλο το κακό, για όλο το καλό… “Βαρβαρότητα ή σοσιαλισμός” λέει ο Μαρξ. Πραγματικά, η επιστημονική αναγκαιότητα του κομμουνισμού δεν είναι καμιά βεβαιότητα: θέλω μ’ αυτό να πω ότι η αναγκαιότητα αυτή δεν είναι αναπότρεπτη, ότι εξαρτάται από την πάλη και περιλαμβάνει την έρευνα. […] και υποθέτει την επεξεργασία των ενδιάμεσων φάσεων, των μεταβατικών σταδίων που δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα αλλά ουσιώδη μέσα στο ζωντανό δεσμό τους με τις πιο μακρινές προοπτικές. Η επιστημονική προσπάθεια να περάσουμε από την προϊστορία στην ιστορία, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να μεταβληθεί σε πειρασμό να αράξουμε μέσα “στο μέλλον” σ’ ένα “βασίλειο σκοπών” που θα μας παρηγορούσε για τις δυσκολίες του σημερινού κόσμου”.
Προσθέτω τώρα πως τα καταχωρηθέντα παραπάνω είναι από μελέτη της Jeanette Colombel (σε μετάφραση Κώστα Κουλουφάκου), που ένα μέρος της δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1965 στο καλό περιοδικό “Επιθεώρηση Τέχνης”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
