Μια επισήμανση του Νίκου Σαραντάκου, που περιέχεται στον πρόλογο του βιβλίου με τίτλο Κώστας Βάρναλης, Γράμματα από το Παρίσι, το οποίο επιμελήθηκε καταχωρώ παρακάτω, λόγω της εξαιρετικής, κατά τη γνώμη μου, σημασίας της:
“Η διαμονή του Βάρναλη στο Παρίσι στάθηκε καθοριστική για την εξέλιξή του, κάτι που και ο ίδιος δεν έπαυε να τονίζει σε όλη του τη ζωή. Για παράδειγμα, σε συνέντευξή του στον Γιώργο Λαμπρινό (Ριζοσπάστης, 4.8.1946): “Εκεί λέω πως ωρίμασα ιδεολογικά και τεχνικά”, και πολύ πιο απερίφραστα και με δραματικούς τόνους, στη δύση της ζωής του σε αυτοβιογραφικό σημείωμα του 1973, σταλμένο στον Γιώργη Βαλέτα: “Δεν γνώρισα ανθρωπιά κι ελευθερία παρά μονάχα στα λίγα χρόνια που έζησα στο Παρίσι” (Αιολικά Γράμματα, Γενάρης-Φλεβάρης 1975).
Ανθρωπιά και ελευθερία πράγματι. Φτάνοντας το 1919 στη Γαλλία, ο Βάρναλης βρέθηκε σε έναν άλλο κόσμο, ολότελα διαφορετικόν από της Ελλάδας: αισθάνθηκε να τον περιβάλλει η μεθυστική αίσθηση της ελευθερίας. Η διαφορά πουθενά αλλού δεν ήταν πιο έκδηλη όσο στη θέση της γυναίκας στη ζωή και την κοινωνία. (…)
(…) σε μιαν ατμόσφαιρα άμεσα επηρεασμένη από την Οκτωβριανή Επανάσταση, συνέβη και η ιδεολογική μεταστροφή του (…)
Καθοριστική από την άποψη αυτή στάθηκε η φιλία του με τον δημοσιογράφο Απ. Αποστολόπουλο, αλλά κυρίως με τον χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνό, στο σπίτι του οποίου, (…) με την πλούσια σε βιβλία τέχνης αλλά και σε μαρξιστικά συγγράμματα βιβλιοθήκη, ο Βάρναλης πέρασε μακρές περιόδους αυτοδιαμόρφωσης και δημιουργίας (…)”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
