Για την στον τίτλο μας έκδοση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος, που κυκλοφόρησε το 1921, ο προοδευτικός ανθρωπιστής επιστήμονας Δημήτριος Καλιτσουνάκης έγραψε στο “Αρχείο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών”, πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή φυσικά, τα παρακάτω:
“Το φυλλάδιον τούτο περιλαμβάνει τας συνεδρίας 5, 6 και 8 Απριλίου 1921 της Γ’ εν Αθήναις Εθνοσυνελεύσεως, καθ’ ας διεξήχθη η συζήτησης περί των Ανθελληνικών διωγμών εν Τουρκία.
Μεταφρασθέν εις την Γαλλικήν υπό του Γραφείου Τύπου [του Υπουργείου Εξωτερικών] εκυκλοφόρησεν ευρύτατα, υπεβοήθησε δε ούτω σπουδαίως την λοιπήν επίσημον ενέργειαν περί της εν Τουρκία καταστάσεως.
Αι εν αυτή περιγραφαί των ρητόρων καθίστανται πειστικώτεραι, καθόσον πολλοί (Κ. Κουρτίδης, πληρεξούσιος Έβρου, Κ. Φίλανδρος, πληρεξούσιος Καλλιπόλεως) ήσαν μάρτυρες και αυτόπται των διωγμών τούτων, τους οποίως ούτως ειπείν αυτό τούτο το Κοράνιον επιβάλλει, γράφον “Σφάξατε τους απίστους, όπου και αν εύρητε αυτούς, αιχμαλωτίσατέ τους και στήσατε εις αυτούς ενέδρας”.
Επί τη ευκαιρία της αναφοράς στα παραπάνω του ονόματος του Κ. Φίλανδρου, προσθέτω και τα ακόλουθα που έχουν σημειωθεί στο Πανελλήνιο Ημερολόγιο 1928, σχετικά με τον συνοικισμό της Νέας Φιλαδέλφειας:
“Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω την καλήν διάθεσιν και την στοργήν των άλλων Υπουργών (Περιθάλψεως), οι οποίοι διεχειρίσθησαν το ζήτημα του συνοικισμού “Νέας Φιλαδελφείας”, είμαι υποχρεωμένος να σημειώσω ιδιαιτέρως το ενδιαφέρον του κ. Φίλανδρου δι’ αυτόν, ο οποίος πράγματι ειργάσθη περισσότερον από κάθε άλλον δια να τον καταστήση αστικόν κέντρον εφάμιλλον με την πόλιν των Αθηνών.
Ο κ. Φίλανδρος δια τον συνοικισμόν “Νέας Φιλαδελφείας” εξήντλησεν όλον τον προσφυγικόν του φανατισμόν δια να τον καταστήση κοινωνικώς και πνευματικώς ανώτερον από κάθε άλλον συνοικισμόν.
Προέβλεπε την ίδρυσιν σχολείων, αγοράς, γυμναστηρίου και κέντρων ψυχαγωγικών, εις τρόπον ώστε η μέλλουσα κοινωνία του συνοικισμού να εύρη εις αυτόν κατάλληλον έδαφος ν’ αναπτύξη τον αλησμόνητον και αιώνιον Μικρασιατικόν της πολιτισμόν” (Βλ. Ιστορικό Αρχείο Νέας Φιλαδέλφειας, Έκδοση Κέντρου Ιστορίας Νέας Φιλαδέλφειας, σελ. 61).
Κώστας Π. Παντελόγλου
