Δέκα σημειώσεις για την απλή αναλογική και την “κυβερνησιμότητα” των δήμων

1. Η συζήτηση για τη “μη κυβερνησιμότητα” των δήμων εξαιτίας της απλής αναλογικής είναι στον πυρήνα της αντιδημοκρατική: Αναγνωρίζοντας ως μόνο χρόνο και τόπο έκφρασης της πολιτικής τοποθέτησης την κάλπη, οι υποστηρικτές της απαξιώνουν κάθε περαιτέρω διάλογο για τα κοινά εντός κι εκτός θεσμικών οργάνων και υποβαθμίζουν ένα αποφασιστικό όργανο, όπως το δημοτικό συμβούλιο, σε απλό διεκπεραιωτή συγκεντρωτικών αποφάσεων χωρίς τα εχέγγυα ενός κάποιου δημοκρατικού, δηλαδή δημόσιου και κατανοητού, ελέγχου.
2. Η συζήτηση για τη “μη κυβερνησιμότητα” των δήμων είναι επίσης και αντισυνταγματική. Εκεί που ο συνταγματικός νομοθέτης βλέπει ότι “Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης” υπέρ των οποίων “συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων” (άρθρο 102 του Συντάγματος), οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” βλέπουν τις συνεδριάσεις των δημοτικών συμβουλίων ως χαμένες ώρες του απογεύματος μιας Τετάρτης που θα μπορούσαν να κάνουν κάτι πιο ενδιαφέρον, ειδικά μάλιστα σε περιόδους τσου-λου.
3. Τούτων λεχθέντων, οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” διαπνέονται από ρεαλισμό: κρίνουν την κατάσταση όχι βάσει του προοδευτικού πνεύματος του συνταγματικού νομοθέτη, αλλά βάσει της εμπειρίας λειτουργίας των δημοτικών συμβουλίων ως έχουν, ήτοι ως πλειοψηφικών οργάνων έκφρασης της βούλησης του δημάρχου, που βρίσκεται στο κέντρο της δημοτικής εξουσίας και, μαζί με τους έμμισθους αντιδημάρχους, τους έμμισθους συνεργάτες και το γραφείο τύπου του, ξέρει τα πολλά.
4. Οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” κρίνουν επίσης την κατάσταση εξ ιδίων: ανήκοντας στη φάρα εκείνη των ανθρώπων που ενεργεί κατά το ατομικό συμφέρον, ξέρουν ότι θα βρουν μεταξύ των εκλεγμένων δημοτικών συμβούλων μια κρίσιμη μάζα έτοιμη να προσφέρει την ψήφο της σε όποια εισήγηση κι αν γίνει για κάποιο θέμα, αρκεί να έχει συμφωνηθεί, ρητά ή και άρρητα, ένα συγκεκριμένο αντάλλαγμα γι’ αυτή την ψήφο. Κρίσιμη σ’ αυτό το σημείο δεν είναι μόνο η δυνατότητα συμμετοχής στο έμμισθο κέντρο των αποφάσεων (όπου οι θέσεις είναι περιορισμένες), αλλά και η στράτευση στον δυνάμει μισθοφορικό στρατό των ψηφιζόντων, χωρίς καν να κάνει κανείς τον κόπο να διαβάζει τι ψηφίζει.
5. Από τους αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” λείπει η ειλικρίνεια που επέδειξε άλλοτε ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, που ως εκπρόσωπος του λαού στο ελληνικό κοινοβούλιο, υποτίθεται, άρθρωσε κάποτε το προφανές: Μα και βέβαια δε διαβάσαμε το μνημόνιο πριν το ψηφίσουμε. Και βέβαια δεν πληρωνόμαστε για να ενεργούμε για το κοινό συμφέρον. Και βέβαια η διατήρηση της προνομιακής θέσης του επαγγελματία πολιτικού προηγείται οποιασδήποτε σκέψης για λαούς, κοινωνίες, έθνη και τα τοιαύτα.
6. Οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” εκτιμούν επίσης με ρεαλισμό το επίπεδο συνείδησης των πολιτών, το βαθμό εμπλοκής τους στα κοινά, τις δυνατότητες του μέσου πολίτη να παρακολουθήσει τη διαδικασία παραγωγής πολιτικών αποφάσεων. Ξέρουν ότι το παιχνίδι της επιφανειακής πολιτικής επικοινωνίας που υποκαθιστά στο σύγχρονο κόσμο την κατά την κλασική έννοια πολιτική παράγει όχι μόνο σταρ πολιτικούς, αλλά και μάπα ψηφοφόρους, παρά τη ραγδαία άνοδο του γενικού μορφωτικού επιπέδου τα τελευταία 50 χρόνια.
7. Οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” ξέρουν τέλος καλά το κοινό μυστικό πως οι αποφάσεις είναι τζάμπα – το ζήτημα σε κάθε περίπτωση είναι το πώς υλοποιεί κανείς την κάθε απόφαση, με ποιο μηχανισμό, με ποιον περαιτέρω (δημοκρατικό) έλεγχο, με ποια διαφάνεια. Ξέρουν ότι αν η πολιτική επικοινωνία ή ακόμη κι ο εσωτερικός συσχετισμός δυνάμεων απαιτεί μια συγκεκριμένη απόφαση σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, αυτή η απόφαση μπορεί να ληφθεί μετά βαΐων και κλάδων για να μην εφαρμοστεί στη συνέχεια. Στη “δημοκρατία” δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
8. Καθώς εισερχόμαστε στη νέα ξηρή δημοτική περίοδο, πρέπει να κάνουμε απολογισμό της κληρονομιάς που αφήνει η απερχόμενη δημοτική αρχή στο επίπεδο της δημοκρατικής λειτουργίας των δημοτικών οργάνων και της δημοτικής ζωής γενικότερα. Ενημέρωνε ή δεν ενημέρωνε η διοίκηση το λαό για τις προθέσεις, τα σκεπτικά και τους προβληματισμούς της; Δημοσιεύονταν ή δε δημοσιεύονταν ευρέως οι εισηγήσεις στα επιμέρους θέματα που έρχονταν στο δημοτικό συμβούλιο πριν τη διεξαγωγή του; Εκφράστηκαν ελεύθερα στο δημοτικό συμβούλιο ή δεν εκφράστηκαν οι κατά συνείδηση απόψεις των εκλεγμένων μελών του, όπως ζητά ο νομοθέτης; Περιορίστηκε η διατύπωση απόψεων από βολονταριστικές ή φιλισταϊκές στάσεις παραταξιακής πειθαρχίας; Έγινε ή δεν έγινε ουσιώδης συζήτηση με τη συνεισφορά συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης; Τροποποιούσε η δημοτική αρχή τις εισηγήσεις της κατόπιν της συζήτησης στο δημοτικό συμβούλιο ή οι συνεδριάσεις είχαν επιτελεστικό χαρακτήρα; Λειτούργησαν ουσιαστικά ή δε λειτούργησαν τα συμπληρωματικά όργανα του δήμου, όπως η δημοτική επιτροπή διαβούλευσης;
9. Μόνο αν κάνουμε αυτή την απολογιστική διαδικασία, την ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, δηλαδή, θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε την πραγματική έκταση της υποχώρησης της δημοκρατικής λειτουργίας που επιζητούν οι αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας”, να αναγνωρίσουμε τις ειδοποιούς διαφορές της προηγούμενης και της νέας κατάστασης, αν υπάρχουν.
10. Παρένθετη παρατήρηση για τη δημοκρατία: είναι δίκοπο μαχαίρι να αναφέρεται κανείς στις λαϊκές πλειοψηφίες, γιατί αυτοί που εκλέγουν τους αντιδημοκράτες της “μη κυβερνησιμότητας” σε θέσεις εξουσίας ανήκουν σε λαϊκές πλειοψηφίες επί του εκλογικού σώματος, τις συγκροτούν μάλιστα. Το αυτό ισχύει και σε τοπικό επίπεδο, παρά την όχι και τόσο σαρωτική νίκη του εκλεκτού των επιχειρηματικών συμφερόντων, μεγάλων και μικρών…

π.