“Προβλήματα του σύγχρονου κράτους και του φασιστικού φαινομένου”

Ο σημερινός μου τίτλος είναι ο τίτλος ενός βιβλίου με κείμενα του Νίκου Πουλαντζά¹, του Ραλφ Μίλιμαντ και του Ζαν Πιερ Φάυ, 180 περίπου σελίδων συνολικά.

Οι συζητήσεις του Νίκου Πουλαντζά με τους Ραλφ Μίλιμπαντ και Ζαν Πιερ Φάυ άρχισαν με κριτικές του Πουλαντζά στο βιβλίο του Μίλιμπαντ Το κράτος στην καπιταλιστική κοινωνία και στο βιβλίο του Φάυ Οι λόγοι του ολοκληρωτισμού.

Τα κείμενα που περιλαμβάνονται σ’ αυτό το βιβλίο τα χαρακτηρίζει η σφοδρή αντιπαράθεση, η σύγκρουση των ιδεών – και τούτο παρά το γεγονός ότι ο Πουλαντζάς, ξεκινώντας κάνει λόγο για βασικές αρετές του βιβλίου του Μίλιμπαντ, ενώ σημειώνει για το βιβλίο του Φάυ, ένα βιβλίο 900 σελίδων, ότι “μαρτυρεί ένα τεράστιο όγκο δουλειάς και μια τεράστια πολυμάθεια”.

Τόσο ο Μίλιμπαντ όσο και ο Φάυ στο βιβλίο αυτό αναφέρονται και στο βιβλίο του Πουλαντζά Πολιτική εξουσία και κοινωνικές τάξεις – ο Νίκος Πουλαντζάς ωστόσο έγραψε δύο ακόμα σχετικά βιβλία: το Φασισμός και δικτατορία και τις Κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό.

Δεν μπορώ να μην σταθώ στην ακόλουθη διατύπωση του Πουλαντζά, που περιέχεται σ’ αυτό το βιβλίο, πρωτοδιατυπωμένη στο περιοδικό Tel Quel, τεύχος 53, άνοιξη του 1973: “Ο κίνδυνος του φασισμού στην Ευρώπη είναι υπαρκτός”.

Το βιβλίο Προβλήματα του σύγχρονου κράτους και του φασιστικού φαινομένου τυπώθηκε τον Απρίλιο του 1977 στο τυπογραφείο “Παλίμψηστος” για τις Εκδόσεις “Θεμέλιο”. Αν και μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών, το θέμα δεν ήταν ανεπίκαιρο².

^{1. Με τη σκέψη του Νίκου Πουλαντζά πρωτοσυναντήθηκα κατά τη Β’ Εβδομάδα Σύγχρονης Σκέψης, που οργάνωσε το Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών και Ερευνών το Μάιο του 1966. Εκεί ο Νίκος Πουλαντζάς μίλησε με αντικείμενο “Θέματα της μαρξιστικής αντίληψης περί Κράτους”, ενώ σε σεμινάριο διεξήλθε το θέμα “Τάξεις και Κράτος”. Στα Πρακτικά της Β’ Εβδομάδας Σύγχρονης Σκέψης, που είχε θέμα “Μαρξισμός και Επιστήμη” και κυκλοφόρησαν το Δεκέμβριο του 1966, στις σελίδες 283-326 και 327-383 περιέχονται και τα του Πουλαντζά. ↩}

^{2. Κώστας Π. Παντελόγλου, “Ορισμένα για το φασισμό και τη δημοκρατία στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών“, 9 Οκτωβρίου 2013↩}