Τα παρακάτω απέσπασα από την ομιλία του Γιώργου Α. Λεονταρίτη στην εκδήλωση του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ, την αφιερωμένη στο δημοσιογραφικό έργο του Γιάννη Μαρή, που πραγματοποιήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2014:
“… Ξεκίνησε την καθαρά δημοσιογραφική πορεία του από τον παράνομο αντιστασιακό τύπου της Κατοχής, κι από τότε πέρασε όλη του τη ζωή μέσα στα δημοσιογραφικά γραφεία, σε διάφορα πόστα, με ατελείωτες ώρες δουλειάς, αγρύπνιας, τόνους χειρόγραφα και αγωνίες. …
… ήταν άλλη η δημοσιογραφία εκείνης της εποχής, άλλη η εικόνα των γραφείων, αλλά και γενικά της ατμόσφαιρας. Για χρόνια, ο Μαρής δούλεψε στον Προοδευτικό Φιλελεύθερο, μια απογευματινή εφημερίδα που έβγαζε ο δικηγόρος παλιός τροτσκιστής Νίκος Ευαγγελόπουλος και στήριζε την ΕΠΕΚ του στρατηγού Πλαστήρα. Ο Μαρής μοιραζόταν ένα δωμάτιο μαζί με τον Κώστα Βάρναλη. Ο κορυφαίος ποιητής είχε αναλάβει το χρονογράφημα και το ιστορικό ανάγνωσμα. Ο Μαρής έγραφε πολιτικά σχόλια, κριτική κινηματογράφου και επίσης αναγνώσματα. Ο ίδιος είχε δώσει την εικόνα εκείνου του χώρου δουλειάς: “Το γραφείο της εφημερίδας δεν έμοιαζε με τίποτα με τα σημερινά γραφεία των εφημερίδων, όπως δεν έμοιαζε και το επάγγελμα του δημοσιογράφου με το σημερινό. Τέσσερα δωμάτια ενός παλιού δίπατου σπιτιού στην οδό Σωκράτους και το “επάγγελμα” περισσότερο κέφι και μποεμισμός, παρά επάγγελμα …” …
Αρχισυντάκτης του Ελεύθερου Λόγου, της πρωινής εφημερίδας που έβγαζε ο Γιάννης Παπαγεωργίου, σχολιογράφος και αρθρογράφος της Αθηναϊκής, το 1953 θα ανελάμβανε ηγετικά πόστα στο συγκρότημα του Νάσου Μπότση στην Ακρόπολη και στην Απογευματινή, όπου έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. …
Πολυδιάστατη ήταν η δημοσιογραφική του δραστηριότητα. … επραγματοποίησε μεγάλες αποστολές στο εξωτερικό. Βρέθηκε στην Κίνα και στη Ρωσία την εποχή του κομμουνισμού. Ταξίδεψε στις Ανατολικές χώρες, όταν χιλιάδες πολιτικοί πρόσφυγες από τα χρόνια της φωτιάς δεν μπορούσαν ακόμα να επιστρέψουν στην πατρίδα. Μετέφερε στην εφημερίδα του τα αιτήματά τους, περιέγραψε με γλαφυρή πένα τη ζωή τους, τα επιτεύγματά τους σε πολλούς τομείς, και τόνισε την ανάγκη να επιτραπεί η ελεύθερη επιστροφοή όσων το ήθελαν και μπορούσαν να γυρίσουν. Κι εκείνη η προσπάθειά του δεν πήγε χαμένη. Συνέβαλε σ’ ένα γενικότερο κλίμα αλλαγής των “ταμπού” και της στενόκαρδης αντίληψης παλαιών χρόνων.
Βρέθηκε σε μακρινές αποστολές, όταν τα ταξίδια δεν ήταν προσιτά για τον πολύ κόσμο … Καθώς τον έβλεπα να φεύγει ξαφνικά για κάποια τέτοια καινούργια εμπειρία, θυμόμουν αυτό που έγραφε ο Έρενμπουργκ: “Εμείς δεν έχουμε ούτε σφεντάμια, ούτε πολυθρόνες, και ξεκουραζόμαστε από τις εξουθενωτικές μικροέγνοιες των διαδρόμων και των δημοσιογραφικών γραφείων, στο κουπέ ενός βαγονιού ή στο κατάστρωμα. Ίσως να μη γίνεται κι αλλιώς…”. …
Θυμάμαι ότι εκεί, στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, ο Μαρής έλειψε για αρκετά μακρύ διάστημα στην Ισπανία και Πορτογαλία. Οι δύο χώρες, μόλις τότε, μετά από πολυετή σκλαβιά στις δικτατορίες των Φράνκο και του Σαλαζάρ, έκαναν τα πρώτα μουδιασμένα βήματα στο φως της δημοκρατίας. Έζησε σαν απεσταλμένος της Απογευματινής εκείνη τη μεγάλη αλλαγή. Είχε πεαφές με τις ισχυρότερες πολιτικές φυσιογνωμίες των δύο χωρών, κι έδωσε τις εντυπώσεις του για την πορεία των δύο αυτών κρατών. Εντυπώσεις που συζητήθηκαν ευρύτατα. …
… ο Μαρής ήταν μια ελεύθερη συνείδηση, χωρίς παρωπίδες, αντικειμενικός, άνθρωπος καλωσυνάτος, γοητευτικός γραφιάς, αλλά και συνομιλητής.
Τον άνθρωπο, τον μεγάλο συνάδελφο που τιμούμε σήμερα, περιγράφοω με προσωπικές εμπειρίες, αναμνήσεις και μαρτυρίες, σ’ ένα μικρό βιβλίο των εκδόσεων “Άγρα” του φίλου Σταύρου Πετσόπουλου, που έχει τον τίτλο Ο Γιάννης Μαρής και η εποχή του.
Εκεί – αν θέλετε – μπορείτε να δείτε ένα συνοπτικό σκηνικό της εποχής που έζησε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας, τα μυθιστορήματα του οποίου, τριάντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, εξακολουθούν να διαβάζονται με πάθος από το κοινό.
Γιατί με τον Μαρή συμβαίνει αυτό που είχε γράψει κάποιος για τον Μπαλζάκ:
“Το να διηγηθείς τη ζωή του Μπαλζάκ, σημαίνει να διηγηθείς πώς ένας νέος από επαρχία κατάφερε να δώσει ζωή σ’ ένα κόσμο, ν’ αντικατοπτρίσει μιαν ολόκληρη εποχή σ’ ένα πολυμερές μυθιστορηματικό έργο, γεμάτο παιχνίδια ανάμεσα στη σκιά και το φως”…
Κι ο Μαρής στα μυθιστορήματά του έδωσε ζωή σ’ έναν κόσμο που αντικατοπτρίζει μια ολόκληρη εποχή. Εκείνη κυρίως της δεκαετίας του ‘50 και του ‘60”.
Προσθέτω τώρα πως ολόκληρη η ομιλία του Γιώργου Λεονταρίτη για τον Γιάννη Μαρή έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο που επιμελήθηκε ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος και κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη τον Μάιο του 2016 με τίτλο 18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή. Ο άνθρωπος. Το έργο. Η εποχή (βλ. σελ. 24-33).
Κώστας Π. Παντελόγλου
