Όσα ακολουθούν περιλαμβάνονται σε άρθρο του Στέφανου Στεφάνου με τίτλο “Παπαδιαμάντης. Φιλολογικές Αναμνήσεις”, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αθηναϊκά Νέα στις 10 Φεβρουαρίου 1936. Το άρθρο αυτό παρεχώρησε στον Γιάννη Παπακώστα ο γεωπόνος με ευρύτατα φιλολογικά ενδιαφέροντα Γιώργος Ζεβελάκης, φίλος από τον καιρό της Νεολαίας της ΕΔΑ και της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, και αυτός το δημοσίευσε στο βιβλίο του Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας (βλ. πέμπτη έκδοση με προσθήκες, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2001, σελ. 511-514):
“[…] Τον Φεβρουάριο του 1889 εδημοσίευσα εις την Εφημερίδα του Ρούκη, σε επιφυλλίδα φιλολογική, μια μονόπρακτο έμμετρο κωμωδία “Προς αποχαιρετισμόν”, που παρεστάθη αργότερα από τον θίασον Ταβουλάρη. Εκεί τον γνώρισα [τον Παπαδιαμάντη] ως συνεργάτης της Εφημερίδος. […] Αργότερα συναντήθημεν με τον Παπαδιαμάντην εις την Ακρόπολιν του Γαβριηλίδη όταν αρχισυντάκτης ήταν ο Μανώλης ο Ρεπούλης.
Συνεδέθημεν δια φιλίας πιο έπειτα εις το Άστυ των Άννινου, Κακλαμάνου, όπου και οι δύο συνεργαζόμεθα, εγώ μεν ως πολιτικός συντάκτης και αρθρογράφος – ασχολούμενος ταυτοχρόνως και εις φιλολογικά δημοσιεύματα, χρονογραφήματα, ποιήματα, κριτικές – αυτός δε ως μεταφραστής από αγγλικές εφημερίδες και ξένα περιοδικά. […]
Ο Παπαδιαμάντης οφείλει την δόξην του εις το συμπτωματικό γεγονός ότι τρεις εφημερίδες της εποχής εκείνης, η Ακρόπολις,η Εφημερίς και το Άστυ, του εζητούσαν ως εκ περισσού να γράψει και αυτός κάτι στο χριστουγεννιάτικο φύλλο ή στο πασχαλινό. Έτσι ανεδείχθη απροόπτως ο Παπαδιαμάντης. Αν δεν υπήρχεν ο Γαβριηλίδης, ο Ρούκης και ο Κακλαμάνος, ο Παπαδιαμάντης, ο μέγας Παπαδιαμάντης, ο μοναδικός αυτός ακουαρελίστας – Θεόκριτος και συναξαριστής μαζί, όπως τον εχαρακτήρισεν ο Παλαμάς – θα ήτο γνωστός μόνον ως … μεταφραστής εφημερίδων! Ήξερε άραγε το τάλαντόν του; Είχε συνείδησι του τι έγραφε; Ή μήπως τελευταίος από όλους επληροφορήθη ότι ήταν μεγάλος συγγραφεύς; Μυστήριο!
Αδιάφορος προς τα αριστουργήματά του, που έχουν κάτι του Ντίκενς και του Σαίξπηρ, σκορπισμένα εις τις εφημερίδες, εδώ κι εκεί, ουδέποτε εσκέφθη να τα μαζέψη και να τα βγάλη σε βιβλίο.
Ο Παπαδιαμάντης δεν είχε σχέσεις με κανένα. […] Ήρχετο εις το γραφείον σε ώρες που δεν τον έβλεπε κανείς. Ειργάζετο μόνος σε ένα δωμάτιο. Ήτανε πάντοτε κακοντυμένος. Όχι τόσο από φτώχεια, όσο από αδιαφορία. Τέλειος μποέμ. […] Είχε και ένα μπαστούνι που διαρκώς κρατούσε από κάτω από την μασχάλη του. Τα δάχτυλά του τσουρουφλισμένα από τα τσιγάρα. […] Μπορούσε να μείνει ώρες ολόκληρες, μέρες, βδομάδες, χωρίς να πει μια λέξι σε άνθρωπο. Και όμως! Πίσω από όλο αυτό […], έκρυβε μία ψυχή αγνή, μια ψυχή μικρού παιδιού! Άκακος σαν καλός χριστιανός, ήμερος σαν αρνί, εύκολος, χωρίς αξιώσεις, χωρίς παραξενιές, χωρίς φιλοδοξίες, χωρίς εγωισμούς, σαν να μην είχε κι αυτός δικαιώματα στη ζωή… Αφιλοκερδής όσον έπαιρνε. Περιφρονητής των πάντων! Υπουργημάτων, αξιωμάτων, χρήματος, κοινωνικής λάμψεως”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
