Τον πρώτο καιρό της μεταπολίτευσης ρώτησα τον Θανάση Σκαμνάκη, που ως νεαρός κομμουνιστής εμφανίστηκε στην πόλη μας, αν γνωρίζει για τη δασκάλα Κατίνα Μαμέλη· μου απάντησε όχι, και βλέποντας την έκπληξή μου για το γεγονός μού είπε “Και πού θες να ξέρω!”.
Στις 9 Μαΐου 2020 ο κύριος Σερετάκης μιλώντας για την 75η επέτειο της λήξης του β’ παγκοσμίου πολέμου (9 Μαΐου 1945) ανέφερε ελάχιστους από τους αντιστασιακούς που “πέρασαν από την πόλη μας”, όπως είπε, χωρίς να αναφέρει τη δασκάλα Κατίνα Μαμέλη· ίσως διότι δεν γνωρίζει κι αυτός… Ποιος ξέρει;
Έχω γράψει πολλές φορές για τη δασκάλα Κατίνα Μαμέλη με διάφορες αφορμές – ας γράψω και τώρα μ’ αφορμή την αποσιώπησή της από τον κύριο Σερετάκη.
Η Κατίνα Μαμέλη γεννήθηκε στη Σιγή της Προύσσης φθίνοντος του 19ου αιώνα. Σπούδασε στην Ιωακείμιο Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Ήρθε στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και διορίστηκε δασκάλα στη Νέα Φιλαδέλφεια, όπου με το έργο της είχε αποσπάσει την αγάπη όλων των κατοίκων. Μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ανέπτυξε πλούσια δράση τα χρόνια του μεσοπολέμου, μετέχοντας στην Αριστερή Παράταξη των Δασκάλων, που είχε επικεφαλής τον Νίκο Πλουμπίδη.
Τα χρόνια από τη δικτατορία του Μεταξά ως τα χρόνια του ’50, που τη γνώρισα από κοντά, η Κατίνα Μαμέλη τα διέδραμε αγωνιστικά, πάντα πληρώνοντας το τίμημα με λογής-λογής διωγμούς. Ιδιαίτερη η συμβολή της τα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής για την επιβίωση των συμπολιτών μας (μετείχε στα συσσίτια για τους μαθητές των σχολείων, αλλά και εκείνα για τους νεαρούς εξωσχολικούς), μα όχι μόνο. Υποστασιοποίησε στην περιοχή μας, μαζί με τον μαθηματικό Αχιλλέα Τσοτόπουλο, που ούτε και αυτόν ανέφερε ο κύριος Σερετάκης, την “Εθνική Αλληλεγγύη”, τη μεγαλύτερη – και πρώτη συγκροτηθείσα – αντιστασιακή οργάνωση της Κατοχής, που αρίθμησε 3.000.000 μέλη σε ολόκληρη την Ελλάδα και περιέθαλπε τους αγωνιστές, φρόντιζε τις οικογένειές τους, εξασφάλιζε και προστάτευε παράνομους και διωκόμενους αγωνιστές. Η Κατίνα Μαμέλη στήριξε την ΕΑΜική Αντίσταση, ιδίως μετά το Μπλόκο της Καλογρέζας, όταν τα πράγματα από τη μεριά των Γερμανών και των ντόπιων συνεργατών τους αγρίεψαν πολύ.
Η Κατίνα Μαμέλη – η ανιψιά του ποιητή Απόστολου Μαμέλη, αδελφοποιτού του Κωστή Παλαμά και συντοπίτισσα και φίλη του Πατριάρχη Κωνσταντίνου ΣΤ’ (από τη Σιγή της Πρόυσσης και αυτός, γεννημένος το 1859, που κατοίκησε και πέθανε το 1930 στη Νέα Φιλαδέλφεια) – μάς χάρισε, με αφορμή τα σαραντάχρονα της Μικρασιατικής Καταστροφής, την αφήγησή της με τίτλο “Μικρασιατικός Χαλασμός. Έτσι αφήσαμε τον τόπο μας”, αφήγηση που στολίζει τον Κοινό Λόγο της Έλλης Παπαδημητρίου και πρωτοδημοσιεύτηκε στον καλό περιοδικό γραμμάτων και τεχνών Επιθεώρηση Τέχνης το 1962.
Η Κατίνα Μαμέλη ήταν μέλος της Επιτροπής Παιδείας της προδικτατορικής ΕΔΑ, που είχε επικεφαλής την Ρόζα Ιμβριώτη. Υπήρξε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Παγκόσμιο Συνέδριο Γυναικών της Μόσχας (1963). Η δικτατορία των συνταγματαρχών, παρά την ηλικία της, την εξόρισε στη Γυάρο, απ’ όπου απολύθηκε εντέλει για λόγους υγείας. Μεταπολεμικά η Κατίνα Μαμέλη είχε εξοριστεί στη Χίο, το Τρίκερι και τη Μακρόνησο, όπου από σκηνή σε σκηνή σκόρπιζε κουράγιο αλλά και γνώση (γραφή και ανάγνωση, αριθμητική, γεωγραφία, ιστορία κλπ.). Η Κατίνα Μαμέλη, η δασκάλα της Νέας Φιλαδέλφειας, τον λίγο καιρό που της επέτρεψαν να διδάξει στο Δημοτικό Σχολείο του Σπαθάρη μεταπολεμικά, δίδαξε το μάθημα της Καλλιγραφίας. Η Κατίνα Μαμέλη πέθανε το 1972.
Κώστας Π. Παντελόγλου
