Όσα ακολουθούν είναι από τη χειρόγραφη εργασία μου με τίτλο
ΓΝΩΣΙΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ – ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΟΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΣ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ ΝΕΑΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ
Οδοί και πλατείες και τα σημαινόμενά τους, διατυπωθέντα εγκυκλοπαιδικώς και συμπληρωθέντα βιβλιογραφικώς αλλά και μετά κειμένων διαφωτιστικών,
η οποία επί του παρόντος εκτείνεται σε 175 σελίδες. Η εργασία μου αυτή ανασυστήνει τους δρόμους και τις πλατείες του Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, πριν τις μετονομασίες ή και άλλο “πείραγμά” τους, που κατά τη γνώμη μου έχουν τραυματίσει τον χαρακτήρα του, ζωντανεύοντας κατά το δυνατό τις Μικρασιατικές Πατρίδες, προάγοντας συνάμα τη γνώση για τη Μικρασία.
Τα όσα ακολουθούν περιλαμβάνονται σε εκείνα της παραπάνω εργασίας μου που αναφέρονται στην οδό Βρυούλων.
“Πάνω από 800 σελίδες γεμάτες Βουρλά σε δυο τόμους (Α’ Ιστορικά Β’ Λαογραφικά) κατέλιπε ο Βουρλιώτης διακεκριμένος της Μικρασιατικής Γραμματολογίας Νίκος Ε. Μηλιώρης· διάλεξα μερικές απ’ αυτές για εδώ. Και πρώτα-πρώτα αυτές που αναφέρονται στον φωτισμό: “Ο φωτισμός και των σπιτιών και των μαγαζιών γινότανε με λάμπες του γκαζιού, του πετρελαίου. Μικρές τενεκεδένιες μ’ ένα πιάσιμο στα πλάγια για την τρέχουσα χρήση, που τις κατασκευάζανε οι τενεκετζήδες του τόπου. Μεγαλείτερες κάπως καλλίτερης κατασκευής, από χρωματιστή λαμαρίνα και υπόβαθρο κωνοειδές, τις φέρνανε από την Σμύρνη. Ήταν τέλος και οι μεγάλες οι γυάλινες της σάλας· της κονσόλας με γλόμπους ή κρεμαστές με αμπαζούρ (…). Μεγάλες κρεμαστές μετάλλινες όμως χρησιμοποιούσανε και τα μαγαζιά και οι καφενέδες. Οι μεγάλες αυτές λάμπες είχανε και ανάλογο φυτιλά, υποδοχή του γυαλιού και μηχανισμό για το φυτίλι, όπου αντί το πλατύ συνηθισμένο περνούσε φυτίλι κυλινδρικό. Το πετρέλαιο φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκε στα Βουρλά για πρώτη φορά, κατά τα μέσα του περασμένου αιώνα [Στην Μαγνησία οι λάμπες πετρελαίου αντικαταστήσανε τις λυχνίες ελαίου κατά το 1858, βλ. Σ. Λουκά, Μαγνησία, Νέα Σμύρνη 1960, σελ. 30]. (…)
Ο φωτισμός της πόλεως γινότανε με λάμπες του γκαζιού-πετρελαίου· μικρές τενεκεδένιες κι αυτές λάμπες μέσα σε φανάρια αναλόγου μεγέθους, που κρέμονταν ή στηρίζονταν σε σιδερένια στηρίγματα σφηνωμένα στους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών κατά διαστήματα στους δρόμους. Υπάλληλος του μπελεντιέ – της δημαρχίας – γύριζε την μέρα, καθάριζε τις λάμπες και τις γέμιζε πετρέλαιο· το απόγευμα πάλι με την δύση του ηλίου, ανέβαινε με την μακρυά σκάλα που σήκωνε στον ώμο του και τις άναβε· το ίδιο γύριζε τις αυγινές ώρες και τις έσβυνε. Ηλεκτρικό πρωτοχρησιμοποιήθηκε στα Βουρλά γύρω στο 1910, όταν ο Γεώργος Αθαν. Φλώρος, έφερε στο εργοστάσιο και στο καφενείο του, τον καιρό που άρχισε να λειτουργή αυτό και ως κινηματογράφος, μια πετρελαιοκίνητη γεννήτρια. Από αυτή έδωσε ηλεκτρικό φως και σε μερικά γειτονικά μαγαζιά, γραφεία και σπίτια”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
