Καταχωρώ σήμερα στον Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας το δεύτερο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου. Τα καταχωρούμενα τα αντλώ από εκτεταμένη και απλωμένη στο χρόνο εργασία μου:
“Τα σημεία αναφοράς του Αντόνιο Γκράμσι στη δεύτερη ενότητα του έργου του Παρελθόν και Παρόν, ενότητα που επιγράφεται “Εγκυκλοπαιδικές Γνώσεις και Θέματα Κουλτούρας” είναι ό,τι ακολουθεί:
Για την αλήθεια ή για να λέμε την αλήθεια στην πολιτική
“Επιστημονικός”. Τι σημαίνει “επιστημονικός”;
Διακυβέρνηση και εθνικό πολιτιστικό επίπεδο
Αγνωστικισμός
Βιοτεχνία. Μικρή, μεσαία, μεγάλη βιομηχανία (προσδιορισμός από ποσοτική άποψη· και προσδιορισμός κατά την ποιοτική έννοια, με συνδυασμό ποικίλων στοιχείων· η επίδραση στην ψυχολογία των εργατών)
Φυσικό, αφύσικο, τεχνητό κλπ. (μπαίνει το πρόβλημα ποιος θα πρέπει να αποφασίσει ότι μια ορισμένη ηθική συμπεριφορά είναι η πιο ταιριαστή σ’ ένα ορισμένο στάδιο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων· ασφαλώς δεν μπορεί να γίνει λόγος ότι θα δημιουργήσουμε έναν “Πάπα” ή μια αρμόδια υπηρεσία· οι διευθυντικές δυνάμεις θα γεννηθούν από τη σύγκρουση των διαφορετικών γνωμών χωρίς “συμβατικότητα” και όχι “τεχνητά” αλλά φυσικά)
Βιοτέχνης, βιοτεχνία (από ένα άρθρο του Ούγκο Οτζέττι “Τέχνες και βιοτέχνες της Ιταλίας” στον Ταχυδρόμο της 10ης Απριλίου 1932 παίρνω μερικά σημεία…)
Η εντολή και η υπακοή
Η μελοδραματική αντίληψη της ζωής
(Κατάσταση και) συγκυρία
Δογματικοί κλπ. (είναι δογματικός με την κακή έννοια, όταν εμμένει σε κάποια καθαρή αφηρημένη και ακαδημαϊκή θέση, και στο μέτρο των “ήδη υπαρχόντων όρων ή των ευρισκομένων στη διαδικασία εμφάνισης” δεν προσπαθεί να οργανώσει, να εκπαιδεύσει και να κατευθύνει μια ανάλογη πολιτική προσπάθεια)
Εμπειρισμός
Επίγονοι και διάδοχοι
Φιλοσοφία της πράξης και “ιστορικός οικονομισμός”
Φατρία
Εθνικές μεγαλοφυΐες (Όμηρος, Δάντης, Θερβάντες, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Βικτώρ Ουγκώ, Τολστόι, Κομφούκιος· η πολιτική τους σημασία σε κάθε χώρα)
Η ατομική πρωτοβουλία
Ευφυΐα
Ελευθερία, (υπευθυνότητα), πειθαρχία
Δεν μπορούμε να καταστρέφουμε χωρίς να δημιουργούμε (καταστρέφουμε εφόσον δημιουργούμε)
Η κοινή γνώμη [κοινή γνώμη και πολιτική ηγεμονία· ιστορία της κοινής γνώμης· αγώνας για τα μονοπώλια των οργάνων της κοινής γνώμης (εφημερίδες, κόμματα, κοινοβούλια, κίτρινος τύπος, ραδιόφωνο, εκλογές επαγγελματικά συνδικάτα, κοινοτικά και επαρχιακά συμβούλια)· κρατικός συγκεντρωτισμός και τοπικιστικές τάσεις]
Ο όρος “αίτημα” (στις μαθηματικές επιστήμες· στην κοινή χρήση· τα αιτήματα και οι διεκδικήσεις)
Θρησκεία και πολιτική (θρησκευτική ενότητα και πολλαπλότητα των κομμάτων και αντίστροφα σχετική ενότητα των κομμάτων και πολλαπλότητα των εκκλησιών και των θρησκευτικών αιρέσεων)
Αυτοδιακυβέρνηση και γραφειοκρατία (η αυτοδιακυβέρνηση προϋποθέτει ένα κοινωνικό στρώμα που ζει από εισοδήματα, που έχει μια πρακτική παράδοση για τις υποθέσεις και διαθέτει ένα ορισμένο κύρος για τη χρησιμότητα και ανιδιοτέλειά του και ακόμα το χάρισμα να ασκεί εξουσία χωρίς υπεροψία και αλαζονική απόσταση· αγώνας ενάντια στο συγκεντρωτισμό της υψηλής κυβερνητικής γραφειοκρατίας, αλλά θεσμοί ελεγχόμενοι άμεσα από τα κάτω)
Η ιδιωτική κοινωνία (κοινωνία των πολιτών, πολιτιστική κοινωνία) [όπως νοείται από τον Χέγκελ και σ’ αυτές τις σημειώσεις και η έννοια που δίνει ο Πάπας ο ΧΙ στην εγκύκλιό του για την εκπαίδευση (βλ. Καθολικός Πολιτισμός της 1ης Φεβρουαρίου 1930)]
Επαγγελματική νοοτροπία (η έκφραση “επαγγελματική νοοτροπία” πήρε μια σημασία άσχημη· ο αγώνας ενάντια στην ταπεινή επαγγελματική νοοτροπία είναι ο αγώνας της συλλογικότητας ενάντια στα προνόμια, του Κράτους ενάντια στις κάστες και τις “εταιρείες εγκλήματος”)
Κρατολατρεία (για ορισμένες κοινωνικές ομάδες μια περίοδος κρατολατρείας είναι αναγκαία και μάλιστα επωφελής· ωστόσο δεν πρέπει να γίνει θεωρητικός φανατισμός και να θεωρηθεί σαν “διαρκής”: πρέπει να κριτικάρεται ακριβώς για να αναπτύσσεται και να δημιουργεί καινούργιες μορφές κρατικής ζωής, η πρωτοβουλία των ατόμων και των ομάδων να κάνει “αυθόρμητη” την κρατική ζωή)
[η υλική δομή της ιδεολογίας της κυρίαρχης τάξης
εκδοτικοί οίκοι, πολιτικές εφημερίδες, επιθεωρήσεις κάθε είδους (επιστημονικές, φιλολογικές, λογοτεχνικές, ενημερωτικές κλπ.), διάφορα περιοδικά μέχρι ενοριακά δελτία·
αναγκαία μια μελέτη, επίπονη όμως σε εθνική κλίμακα, γι’ αυτό να γίνει για μια πόλη ή για μια σειρά από πόλεις·
ο τύπος το πιο δυναμικό τμήμα αυτής της δομής, αλλά όχι το μόνο: οι βιβλιοθήκες, τα σχολεία, οι κύκλοι και τα clubs κάθε είδους, μέχρι η αρχιτεκτονική, η διάθεση των οδών και τα ονόματά τους·
τι μπορεί κανείς να αντιπαραθέσει απ’ την μεριά της ανανεωτικής τάξης σ’ αυτό το απαγορευτικό σύμπλεγμα των χαρακωμάτων και οχυρώσεων της κυρίαρχης τάξης; το πνεύμα της απόσχισης που πρέπει να τείνει μέχρι τις σύμμαχες τάξεις]
Μεθοδολογικά κριτήρια (εκθέτει κανείς μόνο αυτό που είναι αναγκαίο και σημαντικό για κάθε θέμα)
Πώς να κάνουμε τη μελέτη της ιστορίας;
“Ορθολογικό”, “παράλογο”, νεωτερικό και φιλοσοφία της πράξης
Για τους αυτοδίδακτους
Ρητορική, συζήτηση, κουλτούρα
Τυπική λογική και επιστημονική νοοτροπία
Ο Μπέρκσον, ο θετικιστικός υλισμός, ο πραγματισμός
Ατομικισμός και ατομικότητα (συνείδηση της ατομικής ευθύνης) ή προσωπικότητα
Η πρωτοτυπία και η διανοητική τάξη
Ο Φρόυντ και ο συλλογικός άνθρωπος
Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας και των κρατικών υπαλλήλων (όσο περισσότερο εκτεταμένο είναι το τμήμα “υπηρεσίες” τόσο περισσότερο μια κοινωνία είναι κακά οργανωμένη· ο παρασιτισμός αναπτύσσεται ειδικά σ’ αυτή τη σφαίρα· η “παραγωγική” ανεργία καθορίζει τον “πληθωρισμό” των υπηρεσιών μαζί και τον πολλαπλασιασμό του μικρεμπορίου)
Οι σχοινοτενείς συζητήσεις κλπ.
Ο μακιαβελισμός του Σεντερέλο
Το μικρότερο κακό ή το λιγότερο χειρότερο
Η κίνηση και ο σκοπός (ο ισχυρισμός του Μπερνστάιν σύμφωνα με τον οποίο η κίνηση είναι το παν και ο σκοπός τίποτα· όμως χωρίς την προοπτική συγκεκριμένων σκοπών, άμεσων και έμμεσων, δεν μπορεί να υπάρξει καθόλου κίνηση)”
Κώστας Π. Παντελόγλου
