Αναφορά στον Δήμο Μέξη και την πνευματική του παραγωγή έχω ήδη κάνει στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, και θα συνεχίσω φυσικά να κάνω – διότι είναι πλούσιο, μα και εύστοχο, το έργο του, με ιδιαίτερη τη φροντίδα της βιβλιογραφικής τεκμηρίωσής του.
Για το βιβλίο του που αναφέρω στον τίτλο, το οποίο έχει υπότιτλο “Θέματα από την ιστορία την λαογραφία και την τέχη” (Εστία, Αθήνα 1977, Σελ. 652), έχει γραφτεί μια παρουσίαση στο περιοδικό “Διαβάζω” (Τεύχος 12, Μάιος Ιούνιος 1978, Σελ. 83-84), για την οποία σκέφτηκα πως καλό θα ήταν να δει το φως της δημοσιότητας και από τον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” – η παρουσίαση αυτή φέρει την υπογραφή Ηλίας Λ. Μουνδρέας, και έχει ως ακολούθως:
“Στην λιτή παρουσίαση του συγγραφέα, από τους εκδότες του, αναφέρεται για την εργασία αυτή του Δήμου Ν. Μέξη, που εντυπωσιάζει με τον όγκο της και την αυστηρή επιστημονική δομή της, πως είναι έργο υπεύθυνης και πολύμοχθης σπουδής και πως αποτελεί συμβολή αξιώσεων στην ιστορική έρευνα του θέματος. Μια κάθετη τομή του με εντελώς νέες διαστάσεις.
Σ’ αυτόν τον επιγραμματικό χαρακτηρισμό δεν υπάρχει καμμιά απολύτως υπερβολή. Όλα εδώ είναι νέα. Το στοιχείο της πρωτοτυπίας προβάλει μέσα από τον τεκμηριωμένο, άγνωστων πηγών, στοχασμό του συγγραφέα στις θεματικές αναφορές του για την ιστορία, την λαογραφία και την τέχνη της Μάνης. Για πρώτη φορά η παραδοσιακή θεώρηση της “απομονωμένης” περιοχής με τα παράξενα ήθη και έθιμα και τους αινιγματικούς κατοίκους, παραχωρεί την θέση της στην ιστορική έρευνα ενός μεγάλου εθνικού και διεθνούς ρόλου. Για πρώτη φορά αποδεσμεύεται το θέμα “Μάνη και Μανιάτες” από τους τοπικιστικούς συναισθηματισμούς.
Με την εργασία του ο Δήμος Ν. Μέξης καταλύει τον μύθο της “άγνωστης” Μάνης κι έρχεται να διδάξει, με την διαλεκτική μεθοδολογία του, πρώτα-πρώτα σ’ εμάς τους Μανιάτες, την αληθινή ιστορία της, μια ιστορία πιο όμορφη και πιο συναρπαστική και πιο πλούσια σε γεγονότα από τον μύθο της. Γιατί η Μάνη ούτε “άγνωστη” υπήρξε ούτε “απομονωμένη”. Έζησε πάντοτε, όπως γράφει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του, στο κέντρο όχι μόνο του ελληνικού αλλά και του διεθνούς ενδιαφέροντος, όλων των μεγάλων εποχών. Αντιπροσώπευε πάντοτε μιαν επικαιρότητα ζωντανή στους εθνικούς αγώνες, στην πορεία της ελληνικής αστικής τάξης, στην ευρωπαϊκή οικονομική εξέλιξη. Έχει να επιδείξει ενεργό συμμετοχή στο Ανατολικό ζήτημα και στην Ευρωπαϊκή ιστορία των νεωτέρων χρόνων. Από την Μάνη άρχισε η αντίσταση κατά των Τούρκων κατακτητών και το έπος της εθνεγερσίας. Σ’ όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, από το 1453 έως το 1821, η Μάνη υποστάτησε και συντήρησε την πολιτική έννοια της ελεύθερης Ελλάδας και αντιπροσώπευσε στον χώρο των εθνικών δραστηριοτήτων το γένος των Ελλήνων … περισσότερο από κάθε άλλη Ελληνική περιοχή”.
Τελειώνει εδώ το πρώτο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου. Και πάλι στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” θα καταχωρήσω το δεύτερο μέρος.
Κώστας Π. Παντελόγλου
