Εναντίον του ιδιωτικού αυτοκινήτου

Ήδη το 1959, ο Γκι Ντεμπόρ, απ’ τις ηγετικές φυσιογνωμίες της Καταστασιακής Διεθνούς, διατυπώνει τις “Σιτουασιονιστικές θέσεις για την κυκλοφορία των αυτοκινήτων” (Internationale Situationiste #3, Νοέμβριος 1959). Οι θέσεις αυτές, επίκαιρες και σήμερα παρά τις μικρές αστοχίες τους, αμφισβητούν εγκαίρως την κυριαρχία του ιδιωτικού αυτοκινήτου στον δημόσιο χώρο της πόλης, και, χαρακτηρίζοντας το ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο ως “υπέρτατο αγαθό μιας αποξενωμένης ζωής” προβλέπουν τον κυρίαρχο σήμερα τύπο ανθρώπου που πηγαίνει με το αυτοκίνητο στο περίπτερο για να πάρει τσιγάρα, εις βάρος του υπόλοιπου πλανήτη. Η υπενθύμιση του κειμένου αφιερώνεται στους διπλοπαρκάροντες επί της Δεκελείας και σε όσους τους ενθαρρύνουν, αν και δεν θα μπορούν να το διαβάσουν διότι υπερβαίνει τις 500 λέξεις…

π.

1

Ένα λάθος που κάνουν όλοι οι πολεοδόμοι είναι ότι θεωρούν το ιδιωτικό αυτοκίνητο (και τα υποπροϊόντα του, όπως τη μοτοσικλέτα) ως ουσιαστικά ένα μέσο μεταφοράς. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το πιο αξιοσημείωτο υλικό σύμβολο της έννοιας της ευτυχίας που ο ανεπτυγμένος καπιταλισμός τείνει να διαδώσει σε ολόκληρη την κοινωνία. Το αυτοκίνητο βρίσκεται στο κέντρο αυτής της γενικής προπαγάνδας, τόσο ως υπέρτατο αγαθό μιας αποξενωμένης ζωής, όσο και ως προϊόν απαραίτητο στην καπιταλιστική αγορά: λέγεται φέτος ότι η αμερικανική οικονομική ευημερία σύντομα θα εξαρτάται από την επιτυχία του σλόγκαν “δύο αυτοκίνητα για κάθε οικογένεια”.

2

Ο χρόνος της καθημερινής μετακίνησης από και προς την εργασία, όπως σημείωσε σωστά ο Λε Κορμπιζιέ, είναι επιπλέον εργασία, που μειώνει ανάλογα την ποσότητα του “ελεύθερου” χρόνου.

3

Πρέπει να αντικαταστήσουμε το ταξίδι ως συμπλήρωμα της εργασίας με το ταξίδι για ευχαρίστηση.

4

Το να θέλει κανείς να επανασχεδιάσει την αρχιτεκτονική ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σημερινής μαζικής και παρασιτικής ύπαρξης των ιδιωτικών αυτοκινήτων φανερώνει την πιο μη ρεαλιστική παρανόηση σχετικά με το πού βρίσκονται τα πραγματικά προβλήματα. Αντί γι’ αυτό, η αρχιτεκτονική πρέπει να μετασχηματιστεί για να ανταποκρίνεται στο όλον της κοινωνίας, κριτικάροντας όλες τις μεταβατικές αξίες που συνδέονται με παρωχημένες μορφές κοινωνικών σχέσεων (την πρώτη θέση των οποίων καταλαμβάνει η οικογένεια).

5

Ακόμη κι αν, κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου, αποδεχόμαστε προσωρινά μια αυστηρή διαίρεση μεταξύ ζωνών εργασίας και ζωνών κατοικίας, πρέπει τουλάχιστον να οραματιζόμαστε μια τρίτη σφαίρα: αυτή της ίδιας της ζωής (τη σφαίρα της ελευθερίας και του ελεύθερου χρόνου – της ουσίας της ζωής). Η ενωτική πολεοδομία δεν αναγνωρίζει όρια· σκοπεύει να σχηματίσει ένα ενοποιημένο ανθρώπινο περιβάλλον στο οποίο διαχωρισμοί όπως εργασία/ελεύθερος χρόνος ή δημόσιο/ιδιωτικό τελικά θα εξανεμιστούν. Αλλά πριν αυτό γίνει δυνατό, η ελάχιστη δράση της ενωτικής πολεοδομίας είναι να επεκτείνει το έδαφος του παιχνιδιού σε όλες τις επιθυμητές κατασκευές. Αυτό το έδαφος θα έχει το επίπεδο πολυπλοκότητας μιας παλιάς πόλης.

6

Το θέμα δεν είναι η αντίθεση στο αυτοκίνητο ως καθεαυτό κακό. Είναι η ακραία του συγκέντρωση στις πόλεις που έχει οδηγήσει στην άρνηση της λειτουργίας του. Η ενωτική πολεοδομία θα πρέπει βέβαια να μην αγνοήσει το αυτοκίνητο, αλλά δεν θα πρέπει να το αποδεχτεί ως κεντρικό της ζήτημα. Θα πρέπει να σχεδιάζει τη σταδιακή του κατάργηση. Σε κάθε περίπτωση, οραματιζόμαστε την απαγόρευση της κίνησης των αυτοκινήτων στις κεντρικές περιοχές ορισμένων νέων συγκροτημάτων, όπως και σε κάποιες παλιές πόλεις.

7

Όσοι πιστεύουν ότι το αυτοκίνητο είναι αιώνιο δεν σκέφτονται, ούτε καν από αυστηρά τεχνολογική άποψη, άλλες μελλοντικές μορφές μετακίνησης. Για παράδειγμα, ορισμένα μοντέλα ελικοπτέρων ενός επιβάτη που δοκιμάζονται τώρα από τον αμερικανικό στρατό πιθανόν θα έχουν διαδοθεί στον γενικό πληθυσμό μέσα σε μια εικοσαετία.

8

Ο κατακερματισμός της διαλεκτικής του ανθρώπινου περιβάλλοντος προς όφελος των αυτοκινήτων (οι σχεδιαζόμενοι αυτοκινητόδρομοι στο Παρίσι συνεπάγονται την κατεδάφιση χιλιάδων σπιτιών και διαμερισμάτων, ενώ η κρίση της κατοικίας ολοένα χειροτερεύει) κρύβει τον ανορθολογισμό του πίσω από ψευδοπρακτικές δικαιολογίες. Όσοι πιστεύουν ότι οι ιδιαιτερότητες του προβλήματος είναι μόνιμες, θέλουν στην πραγματικότητα να πιστεύουν στην μονιμότητα της παρούσας κοινωνίας.

9

Οι επαναστάτες πολεοδόμοι δεν θα περιορίσουν το ενδιαφέρον τους στην κυκλοφορία των πραγμάτων ή την κυκλοφορία των ανθρωπίνων όντων που έχουν παγιδευτεί σε έναν κόσμο πραγμάτων. Θα προσπαθήσουν να σπάσουν αυτές τις τοπολογικές αλυσίδες, χαράζοντας το δρόμο με τα πειράματά τους για ένα ανθρώπινο ταξίδι στην αυθεντική ζωή.